Zuringhof

Een statement, dat wilde architect Arno Kolen maken met het renovatieproject Zuringhof in de Tilburgse wijk Wandelbos. Als een appartementengebouw een grote verandering ondergaat naar Nul-op-de-Meter (NoM) dan mag dat aan de buitenzijde zichtbaar zijn, is zijn mening. “Eenzijdige wijken uit de jaren 60 en 70 zijn er genoeg. Deze buurten hebben ankerpunten nodig, herkenbare bakens die bijdragen aan de leefbaarheid.”

“Door de omgeving te veranderen verander je de beleving van een wijk”, legt Kolen uit. “Er ontstaat meer waardering en - in het geval van Zuringhof - ook aansluiting met de groene omgeving. Stedenbouwkundig is het bovendien belangrijk dat mensen door herkenbare elementen in de buurt een ‘thuisgevoel’ ervaren.” Bij de renovatie van Zuringhof wilde hij dat bereiken door zowel energetisch als fysiek iets unieks te creëren. “Dat we tegenwoordig bij renovatie van woningen nog steeds streven naar label A of B is een achterhaald principe. We moeten af van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en gebouwen realiseren die in hun eigen energiebehoeften kunnen voorzien. Ook bij renovatieprojecten.” Kolen weet echter ook dat we nu in een transitiefase verkeren. “Het verduurzamen van de oudere woningvoorraad kost tijd, maar als we nu geen extra stappen zetten, kijken we over tien jaar met spijt terug. NoM en toekomstbestendigheid horen de uitgangspunten zijn. Daarbij volstaat het niet om alleen naar de energetische aspecten te kijken; we moeten ook andere waarden toevoegen.”

Eigen identiteit

Met name buurten uit de jaren 60 en 70 hebben volgens hem ankerpunten nodig. “Kenmerkend voor deze bouwperiodes is de eenzijdigheid: de uniforme straten en een winkelcentrum als kloppend hart. Maar de samenleving is veranderd. Winkelcentra hebben niet meer de aantrekkingskracht van vroeger waardoor wijken behoefte hebben aan nieuwe bijzondere elementen, vormen die de maatschappelijke verandering in wijken symboliseren.” In Wandelbos deed de mogelijkheid zich voor om zo’n nieuw aanzien te creëren. Kolen: “We konden een statement maken door een compact appartementencomplex te renoveren en een heel eigen identiteit te geven. Het resultaat is een uniek gebouw dat de omgeving en de leefbaarheid positief zal beïnvloeden.”

De kleur van zuring

Conventioneel is de metamorfose die Zuringhof onder zijn handen onderging allesbehalve te noemen, zelfs al koos Kolen voor beproefde technische oplossingen om te voldoen aan het NoM-principe zoals een warmtepomp, pv-panelen, een luchtventilatiesysteem met warmteterugwinning, kunststof raamkozijnen met drievoudig glas. Meer bijzonder is dat er een hoogwaardig gevelisolatiesysteem met een maximale dikte van 30 cm aan de buitenzijde van de gevel is aangebracht. “Dat gaf ons de mogelijkheid om expressie aan het gebouw te geven. Bovendien oogt de gevel vriendelijker door de diepere neggen die zo ontstonden.” Toch zal de voorbijganger het eerst de opvallende groene kleur en de compositie van ronde vormen zien. “De kleur refereert aan zuring, het kruid, waaraan Zuringhof haar naam ontleent. Daarnaast zijn de woningen gepositioneerd in een mooie parkachtige omgeving. Door het gebouw daarbij te laten aansluiten ontstaat een uniform geheel”, verklaart Kolen zijn keuze.

Beschermd als een schildpad

Behalve de kleur veranderde Kolen de vorm van het gebouw. “Het is ‘aaibaar’ geworden doordat we de hardheid van de oorspronkelijke architectuur doorbraken. Bakstenen lenen zich goed voor een hoekige structuur, maar nu we de vrijheid hadden om een totaal andere look te realiseren, hebben we die ook genomen. De afgeronde vormen verzachten de aanblik van Zuringhof .” Het vereenvoudigde de zoektocht naar de juiste materiaal echter niet. “In eerste instantie keken we naar stucwerk, maar dat blijft toch redelijk kwetsbaar en beschadigt snel. De keuze viel uiteindelijk op Sto-Ecoshapes omdat we daarmee een hele nieuwe huid konden creëren, een bescherming zoals een schildpad dat heeft. De flexibiliteit van de prefab stucvormen - waardoor de gevelbekleding driedimensionaal te vormen is en rond ‘gezet’ kan worden - vonden we erg mooi.”

Het mag uitdagender

Een andere uitdaging waar Kolen mee werd geconfronteerd, was het repeterende patroon dat hij wilde gebruiken. “Dan stuit je op vragen als: welke afmetingen gebruik je? Eén richting of meerdere? Hoe ervaar je een patroon van grote afstand? Dat was een hele ontdekkingstocht, omdat Sto-Ecoshapes nog niet eerder op deze wijze zijn toegepast. En dat gold ook voor de groene kleur. Deze is tweeledig; drieledigheid als je de voeg meerekent. Bovendien geeft de textuur extra kleurnuances. We hebben daarom een aantal modellen laten maken om onszelf, de opdrachtgever en de welstandscommissie te overtuigen. Zij toonden zich echter heel welwillend, zowel ten aanzien van de renovatie als het gebruik van nieuwe materialen. Ook de welstandscommissie vond bijvoorbeeld dat een omgeving prikkelender mag zijn en dat het soms goed is om je nek uit te steken.”