Ziggo Dome

De akoestiek wordt bejubeld, de grote namen die er optreden geprezen, de opvallende gevel veelvuldig besproken. Met concertpodium Ziggo Dome in Amsterdam-Zuidoost kreeg Nederland er in 2012 een nieuwe architectonische blikvanger bij. Projectarchitect Job Schroën van Benthem Crouwel Architekten over de 120.000 led lampjes, wasbakken van quartz en een concertzaal zo sereen als een Boeddhistische tempel.

Hoogtepunt in de Ziggo Dome voor Schroën was het optreden van Madonna. “Ze had 53 vrachtwagens met spullen bij zich. En het mooiste was: logistiek verliep het allemaal uitstekend.” Schroën is architect bij Benthem Crouwel Architekten, het bureau dat tekende voor het ontwerp van de concertzaal aan de A2 in Amsterdam-Zuidoost. Van alle gebouwen die Schroën bij het Amsterdamse architectenbureau ooit heeft ontworpen, lijkt de Ziggo Dome verreweg het meest op een geoliede machine, stelt hij. “De garderobes zijn bewust achter de bars, zodat het barpersoneel na afloop meteen garderobedienst kan draaien. De wc-verdeling wordt per concert aangepast aan de samenstelling van het publiek. En in het geval van brand, zijn alle 17.000 bezoekers van een uitverkocht concert binnen drie minuten de zaal uit en in een rook- en brandvrije vluchtroute, zo bleek uit computersimulaties. Na een kwartier is iedereen ook echt buiten.” Dit mede dankzij de 200 noodtrappen die het gebouw telt, die uit efficiëntie- en kostenoverwegingen van prefab beton zijn vervaardigd.

Gevel als scherm

Meest besproken onderdeel van Ziggo Dome is de met 120.000 lampjes beklede gevel, die van een afstand oogt als een reusachtig scherm. In ieder lampje zitten zeven ledjes, vandaar dat ook het aantal van 840.000 circuleert. Schroën: “In eerste instantie zouden we ons beperken tot een zwarte geschilderde betonnen gevel met een reliëf. De opdrachtgever vroeg of het mogelijk was een tv-scherm op de gevel te monteren. Vanaf de Burgemeester Stramanweg gezien, gemiddeld driehonderd meter afstand tot de gevel, blijft er van een standaard tv-scherm echter weinig over. Ik heb toen een presentatie gemaakt van een gevel waarop de lampjes niet één, maar dertig centimeter uit elkaar stonden. Vuistregels bij schermen op gevels is dat de kijkafstand tot het scherm de afstand is tussen de lampjes in het scherm in millimeters. Door de volledige gevel met lampjes te bekleden, wordt het hele gebouw een scherm! In de presentatie had ik wat voorbeelden gemaakt, bijvoorbeeld roze voor een optreden van Madonna. Met Koninginnedag kan de verlichting oranje worden. De opdrachtgever was meteen om.”

De lampjes zijn op de prefab betonnen gevelplaten gemonteerd. “We hebben in de betonelementen geen voorzieningen aangebracht voor de lampjes, zodat ze er over tien jaar eventueel weer af kunnen, mocht dat de wens zijn.” Het dak bestaat uit een constructie van 1600 ton staal, zes meter boven het plafond, met het lichte gasbeton in het stalen ruimtevakwerk.

Artiesten

Amerikaanse artiesten kennen in hun thuisland geen stadionconcerten die in Europa lange tijd gemeengoed waren, vertelt Schroën. “Zij zijn gewend aan concertzalen met maximaal 20.000 man. Dat komt ook tot uiting tijdens optredens in bijvoorbeeld het Gelredome en de Arena. De akoestiek in deze zalen is niet optimaal, en de podia en luidsprekers van veel artiesten zijn niet geschikt voor zoveel mensen.” In Nederland ontbrak een zaal die primair voor muziekoptredens is ingericht én grote namen kan ontvangen. “Met de Ziggo Dome hebben we een zaal die ‘single purpose, multi use’ is: supergoed voor concerten, met mogelijkheden voor andere gebruiksvormen”, legt Schroën uit. “Met een mobiel zwembad en losse tribunes is er bijvoorbeeld prima een EK of WK zwemmen te organiseren voor 10.000 toeschouwers. Met het oog daarop hebben we de zaalvloer dan ook iets sterker gemaakt dan strikt noodzakelijk was. Maar muziek staat voorop.”

Boeddhistische tempel

De akoestiek moest de veelgeprezen kwaliteit van ‘kleine broer’ Heineken Music Hall, eveneens gebouwd in opdracht van Black Box Real Estate, heel dicht benaderen. Schroën: “Een betonnen gebouw als de Ziggo Dome weerkaatst enorm. Tegelijk kun je niet om beton heen als je de hoeveelheid decibellen die in de concertzaal worden geproduceerd buiten wilt houden. Een zaal met een oppervlakte van negentig bij negentig meter en een hoogte van 24 meter biedt relatief weinig oppervlakte om te isoleren: vierkante meters isolatie werken in een zaal van dit formaat niet recht evenredig met de kubieke meters inhoud. We hebben er dan ook voor gekozen om de tribunes geluidsabsorberend te maken. De horizontale stukken langs de tribunes zijn van beton, de verticale stukken zijn van houtvezelcementplaat, waar het geluid doorheen gaan. Daar achter hebben we steenwol en folies aangebracht. Het werkt geweldig en je absorbeert het geluid precies daar waar het nodig is: op de plek waar het publiek zit.”

De nagalmtijd in Ziggo Dome 1,8 seconden, die van de Heineken Music Hall 1,2. “We begeven ons daarmee in de zone waarin mensen zeggen dat ze deze tijd soms zelfs iets te kort vinden”, lacht Schroën. “Tijdens de bouw merkten we het verschil al, als we van de ruimte waarin geboord werd de concertzaal in kwamen, waar ook bouwvakkers aan het werk waren. Het leek wel een Boeddhistische tempel, zo rustig!”