Vonderkwartier

Hoewel de eerste panden in deze buurt al tussen 1916 en 1925 zijn gerealiseerd, is het grootste deel gebouwd in de jaren dertig van de vorige eeuw. In eerste instantie werd er gebouwd tot aan het toen nog bovengronds stromende riviertje de Gender. Nadat die in 1950 ondergronds werd geleid, konden rond 1960 langs de Jan de Oudestraat en de Prins Alexanderstraat de laatste open plekken van de wijk alsnog worden ingevuld.

Dwars door de wijk liep het tracé van de spoorweg naar Valkenswaard via de Hagenkampweg Noord. Pas in de jaren vijftig is deze spoorlijn verdwenen. In eerste instantie was over dit traject een uitvalsweg naar het zuiden geprojecteerd. Ook is het een tijdlang aangemerkt als een onderdeel van een tweede ring om de binnenstad. In 1955 werd duidelijk dat beide opties niet zouden worden uitgewerkt. Een hernieuwde poging daartoe in de zeventiger jaren leidde tot veel verzet in de buurt en tot een definitieve streep er door. Pas in 1992 is er bebouwing gerealiseerd op de plek van dit tracé.

Vanwege forse verzakking van de woningen en de daarmee gepaard gaande scheurvorming in de gevels, ging de wijk zienderogen achteruit. In de jaren negentig is op een klein deel na de bebouwing uit de jaren dertig bloks- en complexgewijs gerenoveerd.

Alleen een deel van de Willem de Zwijgerstraat bleek niet te redden en is vervangen door nieuwbouw.

Aan de zuidwestkant heeft de wijk een sterke relatie met het groengebied rond de Gender. De brede groenstrook in het midden van de Frederika van Pruisenweg haalt dit groengebied als het ware diep de buurt in. Deze groenstrook krijgt een vervolg in zuidelijke richting met het plantsoen tussen de Prinsenhof en de Hagenkampweg Noord, het voormalige tracé van de spoorweg.

De sfeer van het Vonderkwartier wordt echter voor een belangrijk deel bepaald door de complexen die zijn gerealiseerd tussen 1930 en 1935. In die tijd hebben vijf architecten met in totaal 17 deelplannen het merendeel van de woningen in de wijk gebouwd. Van die vijf heeft architect N. ten Broeke de meeste woningen gebouwd en bepaalt daarmee het beeld van vrijwel de gehele oostelijke helft van de wijk.

Naast deze woningen zijn de complexen van de Amsterdamse architect W.J.G. Zweedijk aan de Frederika van Pruisenweg en de noordelijke kant van de Sophia van Würtembergstraat beeldbepalend.

Van de overige van die vijf architecten valt door zijn eigenzinnigheid in detaillering en geveluitdrukking verder het complex op van architect A. Rutgers aan de Amalia van Anhaltstraat en de Albertina van Nassaustraat op.

Op veel plaatsen is er sprake van een zorgvuldig ontworpen en karakteristieke hoekoplossing, zoals bijvoorbeeld bij het complex van P. Donders aan de Hendrik Casimirstraat, Amalia van Anhaltstraat en het Lodewijk Napoleonplein.

In het noordwestelijk deel van de wijk zijn woningen te vinden met een architectuur die karakteristiek is voor de periode van de wederopbouw.