Stadhuis Hengelo

Het eigentijds en duurzaam ensemble, ontworpen door EGM architecten en HVE Architecten in samenwerking met BERNS architectuur, bestaat uit het nieuwe stadskantoor en het bestaande, naoorlogse monumentale stadhuis. De twee naast elkaar gelegen en verbonden gebouwen zijn programmatisch één geheel, maar genieten eigen en duurzame karakters. Het rijksmonument, ontworpen door architect Johannes Fake Berghoef (1961), bleek bijzonder adaptief. Hierdoor was het mogelijk het gebouw te voorzien van een open en eigentijds karakter, sfeervolle werkruimtes en een centrale stadshal met bijzondere en gerestaureerde materialisatie. Daar direct naast gelegen ligt de nieuwbouw met een dynamisch karakter en buitengewone ruimtelijkheid. Daglicht valt diep binnen en zorgt samen met duurzame innovaties en ambachtelijke lokale technieken voor een gezonde werkomgeving.

Techniek en traditie

Het bestaande stadhuis is onderdeel van het collectief geheugen van de Hengeloër en maakt nadrukkelijk deel uit van het stadsleven door de vele evenementen die in de stadshal plaatsvinden. Bij de totstandkoming van het ontwerp vormden de locatie en rol van het stadhuis, samen met de kenmerken van de stad, een belangrijke inspiratiebron. Het renovatie- en nieuwbouwontwerp tonen respect voor het iconische jaren ’60 Rijksmonument van Berghoef, maar sluiten ook naadloos aan op de huidige tijd. Door de ruimtelijkheid in het gehele ontwerp passen zowel publieke als niet-publieke (werk)plekken in huidige de 1,5 meter maatschappij. In beide gebouwen keren Hengelose technieken en tradities terug. Deze aanpak maakt beide gebouwen samen tot één ensemble met een typisch Hengelose uitstraling, een karakteristieke knipoog naar het verleden en hightech blik op de toekomst.

Impuls voor Hengelo

De ingebruikname van het nieuwe stadhuis betekent ook een maatschappelijke en economische intensivering van de prachtige locatie midden in de stad. Het gebied transformeert van onaantrekkelijke buurt met leegstaande panden en on(der)benutte terreinen naar een hoogwaardige, levendige en vooral mooie plek met nieuwe bestrating, vergroening en nieuwe ondernemers. Een plek waar zowel het in ere herstelde stadhuis als het nieuwe stadskantoor passen binnen de circulaire economie. Zo is het casco van de nieuwbouw toekomstbestendig en voorbereid op een mogelijke transformatie naar zelfstandig kantoor of zelfs appartementencomplex. Samen met hergebruik van materialen, nieuwe materialen met lage milieubelasting en de toevoeging van zonnepanelen, duurzame installaties en een slimme koppeling met het nieuwe stadskantoor is een sterk verlaagd energieverbruik bereikt.

Het stadhuis is uitstekend bereikbaar met fiets en openbaar vervoer en in de parkeergarage staan elektrische leenauto’s klaar voor medewerkers. Dagelijks komen zo’n 700 werknemers naar hun kantoor dat voorheen ver buiten het centrum lag. Daarnaast komen er jaarlijks zo’n 100.000 bezoekers naar de gemeentebalies. Bijzonder is dat lokale Hengelose ondernemers diensten verzorgen in het stadshuis. Hiermee ontstaat een gezellige reuring en onderlinge economische uitwisseling: een echt Hengeloos stadhuis waar burgers laagdrempelig binnenstappen en de gemeente het stedelijk leven in het centrum versterkt.

Monumentaal stadhuis

Het ontwerp voor de nieuwbouw en de renovatie is vanaf het begin af aan integraal benaderd. Bijzonder aan het monumentale stadhuis is, dat het een van de weinige behouden gebouwen uit de wederopbouwperiode in Hengelo is, met een niet-modernistische, maar traditionele en Europese architectuur. Het gerestaureerde en gerenoveerde stadhuis kent een herziene functionele indeling, waarbij de bestaande structuur maximaal is behouden en, waar noodzakelijk, versterkt met enkele krachtige ingrepen. De stadshal heeft zijn oude functie als levendig centraal middelpunt terug en wordt nog meer een plek voor (culturele) evenementen en bijeenkomsten, naar het oorspronkelijke idee van Berghoef. In het monumentale pand is een nieuw trappenhuis toegevoegd dat intern de verbinding legt tussen de fietsenstalling, het bedrijfsrestaurant, de centrale stadshal en de passerelle naar het nieuwe stadskantoor.

De ruimtes voor de raadsfracties, het dubbelhoge raadscafé en het restaurant liggen op de begane grond waardoor er direct visueel contact met passanten is. Op de eerste verdieping liggen vergader- en werkplekken rondom de grote hal, die via grote raampartijen uitzicht hebben op en over de stad. De tweede verdieping biedt ruimte aan de Trouwzaal, de Raadzaal en de Burgerzaal. Op derde en bovenste verdieping is de glazen lichtstraat zichtbaar teruggebracht waardoor ruimtelijke kantoren met veel daglicht ontstaan.

Nieuw stadskantoor

Het stadskantoor sluit aan de entreezijde aan op het stadhuis en rondom aan een doorgaande weg, winkelstraat en het plein. De gebouwcontour beweegt vriendelijk mee met deze stedelijke omgeving. Op de begane grond, gericht naar het plein, bevindt zich de hoofdentree. Daar komen bezoekers binnen op het ruimtelijke publieksplein. Via de eerste verdieping is er direct toegang tot de tien meter brede passerelle die nieuw en oud verbindt. Ambtenaren hebben toegang tot de zeven verdiepingen rondom de ruime vide. Daar liggen splitlevel kantoorvelden met flexibele (stilte)werkplekken die van twee kanten worden overgoten met daglicht. Van onder naar boven verkleuren de kantoorverdiepingen van grijs naar groen, symbolisch voor de reis van de stad – met veel contrasten, kleuren uit de staaltechniek en reuring – naar het natuurlijke buitenleven – met groen, bomen en stilte –. Hoe hoger in het gebouw, des te meer stilte en rust men ervaart. Grote raampartijen komen overal terug en leggen een continue verbinding met de stad. Het nieuwe stadskantoor voegt zich ondanks haar eigenzinnige karakter gemakkelijk in de stedelijke omgeving. Dit is bereikt door de mix van hedendaagse productiemethoden en traditionele lokale elementen uit de staalindustrie, vakwerkboerderijen, zouttorens en streekmaterialen zoals hout en baksteen.

Gezond gebouw van top tot teen

Vanaf aanvang van het project speelde duurzaamheid bij alle ontwerp- en materiaalkeuzes een belangrijke rol. Hergebruik van het bestaande stadhuis levert een majeure bijdrage aan de hoge ambitie op dit vlak. Samen met hergebruik van materialen, nieuwe materialen met lage milieubelasting en de toevoeging van zonnepanelen, duurzame installaties en een slimme koppeling met het nieuwe stadskantoor is een sterk verlaagd energieverbruik bereikt. In het stadskantoor zorgt plafondverwarming en -koeling voor een aangenaam binnenklimaat. Daarbij zorgt hier de betonkernactivering (thermische activering) ervoor dat de vloer in staat is om warmte en koude te bufferen wat zorgt voor een energie-efficiënt binnenklimaat. Alle maatregelen samen besparen de gemeente ruim een half miljoen Euro op de jaarlijkse energierekening.

Passend binnen een circulaire economie is de constructie en het casco van de nieuwbouw voorbereid op een ander gebruik. Het toekomstbestendige ontwerp is daarmee klaar voor een mogelijke transformatie naar bijvoorbeeld een zelfstandig kantoor of appartementencomplex.

Circulaire en duurzame oplossingen zitten ook tot in de kleine details van het interieur van beide gebouwen. Het vaste meubilair – ontvangstbalies, pantry’s en displaykasten – is ontworpen met een speciale Hengelose houtverbindingen waarmee ze de- en remontabel zijn. Hierdoor zijn ze én direct herbruikbaar op een nieuwe plek én kunnen afzonderlijke grondstoffen een tweede kans krijgen. Er is 400 m² aan gemelamineerd plaatmateriaal uit de oorspronkelijke huisvesting hergebruikt in nieuwe kasten en flexibele tussenwanden. Beide zijn bekleed met PET-vilt: akoestisch platen gemaakt van gerecyclede PET-flessen. In het PET-vilt zijn de contouren van Hengelose wijken gestanst terwijl dezelfde contouren ook in het behang zijn verwerkt. Nieuwe materialen zijn cradle-to-cradle en hebben een lage milieubelasting. Zoals het FSC-gecertificeerd inlands eiken en snelgroeiend Nederlands populierenhout. Ook het restaurant is maximaal duurzaam: lokale horeca verzorgen de catering en al het GFT-afval wordt verzameld, vermalen en verwerkt tot droge compost dat naar de kinderboerderij gaat voor gebruik in de moestuin.