Provinciehuis Den Bosch

Met enkele rake ingrepen in het horizontale representatieve deel van het provinciehuis van Noord-Brabant is de oorspronkelijke opzet van het bouwwerk onder de vertroebeling van goed bedoelde beveiliging vandaan gehaald. Een storende compartimentering is ongedaan gemaakt. Sterker nog, de schotten tussen bestuurders, politici, ambtenaren en burgers zijn weggehaald. Het gebouw staat open voor ontmoeting en uitwisseling. De provincie spreekt om die reden van het Huis van Brabant. De werkvloeren in de toren zijn op het digitale tijdperk afgestemd, eveneens zonder dat het ten koste gaat van de oorspronkelijke opzet.

Het provinciehuis dat in 1971 geopend werd is een uitgewogen werk van architect Huig Maaskant (1907-1977). Aanvankelijk riep het gebouw weerstand op, te groot en te duur luidden de bedenkingen. In veertig jaar is het gebouw uitgegroeid tot een vertrouwd symbool dat staat voor actief openbaar bestuur en een ondernemende gemeenschap en zelfs voor gemoedelijkheid. De kantoortoren is een markant herkenningspunt, het horizontale deel voor bestuur en gemeenschap is een uitnodigend gebaar.

Het sterke karakter van het gebouw spreekt uit grote gebaren en kleine dingen, zit in de balustrade van de grote trap naar de statenzaal die afgeleid lijkt van de grote handen van de rijzige Maaskant zelf en in de subtiele zeepbakjes naast de waskommen in de toiletruimten. Alles zo laten als het is, niets aan doen, is de vanzelfsprekende eerste reactie op het gedegen programma voor renovatie.

De werkelijkheid vervolgens dwingt tot een meer bezonken tweede reactie. Een digitale wereld is over de lineaire wereld van een halve eeuw geleden geschoven, toen niemand nog weet had van internet, laat staan van sociale media. Deze omwenteling brengt andere verhoudingen en anders werken met zich mee die ruimtelijke aanpassingen noodzakelijk maken. Het programma van eisen stuurde dan ook aan op een weerspiegeling van een gelaagd beeld van Brabant: baanbrekend en traditioneel, werelds en huiselijk, trots en modest, uitbundig en beschouwelijk, zakelijk slagvaardig en sociaal geïnspireerd.

Een belangrijke bijkomende aanleiding om in te grijpen lag juist niet in de veranderde wereld, maar in de hoge waardering voor de oorspronkelijke opzet van het gebouw. Met een goed oog voor de betekenis van ontmoeting en contact heeft architect Maaskant binnen het  representatieve gedeelte op alle drie verdiepingen toegangen gemaakt voor verticaal verkeer. Onvoorzien is daar in de loop der jaren de beveiliging als barrière tussen gekomen. Het openbare karakter en een vanzelfsprekende interactie tussen bestuur, politiek, ambtenaren en publiek was hierdoor verloren gegaan. Door de oorspronkelijke opzet te versterken is de grondslag van het provinciehuis weer tot spreken gebracht.

KAAN Architecten heeft nergens getracht Maaskant na te bootsen, eerder met een eigen opvatting over architectuur gehandeld in de geest van het ontwerp dat aan het provinciehuis ten grondslag ligt. De werkwijze vertoont overeenkomsten, de signatuur loopt uiteen. Duidelijk is dat gesproken kan worden van een verwantschap die zich uit in het monumentaliseren van alledaagse zaken, het gebruik van materiaal als kleur, het toepassen van ongebruikelijke maatverhoudingen, schaalvervreemding, dubbelzinnigheid, een fascinatie voor materiaal en ambacht en voor innovaties op het vlak van techniek en materiaal.

De centrale entreehal is voortaan geheel vrij toegankelijk. Als de statenzaal en de Bois le Duczaal in bedrijf waren dan kon het publiek daar uiteraard altijd al komen. Nu heeft het publiek vanaf het entreeplein toegang gekregen tot alle drie verdiepingen van het gestrekte deel met de eigenzinnige daklichten. Een nieuwe brede, luie trap voert naar omlaag (laag -1), sierlijk gebogen langs de garderobewanden van Maaskant die naar beneden zijn gebracht. In deze opzet heeft de beveiliging een plaats gekregen zonder de ruimtelijke indeling te verstoren.

Na deze ingreep volgen de andere aanpassingen als vanzelf. Voldoende capaciteit van de garderobes voor de evenementen die in het Huis van Brabant zijn voorzien. Verschillende  kamers en zaaltjes op de verdiepingen voor besprekingen, overleg en uitwisseling kunnen geschakeld worden voor bijeenkomsten van politici, ambtenaren, bestuurders en publiek. De voorzieningen die bij ontvangst en ontmoeting horen zijn strategisch geplaatst. En, heel belangrijk, de verblijven van de bestuurders en de politieke partijen zijn onaangeroerd gebleven.

In de kantoortoren zijn de werkvloeren ‘ontkamerd’ en per drie bij elkaar gevoegd door middel van trappen en vides. De vaste werkplekken zijn opgeheven. Dat past bij het bevorderen van de onderlinge communicatie en bij het inzicht dat meer bewegen geboden is, om lichaam en geest vitaal te houden. Elke cluster is voorzien van open en gesloten werkruimten die zijn afgestemd op de nieuwe manier van werken in het provinciehuis. Dit brengt een efficiënt gebruik van het oppervlak met zich mee, 8 stoelen voor 10 medewerkers, omdat iedereen wel altijd bereikbaar is, maar lang niet altijd aanwezig. Hierdoor maken meer medewerkers gebruik van de toren, waardoor satelliet vestigingen niet nodig zijn. Door de lift alleen per cluster een stop te geven is nu voldoende capaciteit aanwezig met hetzelfde aantal liften. De clustering van werkvloeren en gebruik van trappen heeft snel liftverkeer mogelijk gemaakt.