Jongerius Kantoor

Jongerius is een bekende naam in Utrecht en omgeving. Niet in de laatste plaats door de twee markante panden aan het Merwedekanaal: Villa Jongerius en het daarachter gelegen kantoor Jongerius. Ondanks dat er bij de bouw geen architect betrokken was, zijn ze vanwege hun culturele waarde Rijksmonumenten geworden. De gebouwen ademen de sfeer van de Nieuwe Zakelijkheid, ontdaan van de meeste franje, maar gebouwd met oog voor detail. Precies dat wilde Blauw Architecten laten terugkomen na de transformatie. Het was Carin ter Beek, die het pand in 2013 opmerkte. “Het stond er nogal verloren bij na de restauratie van de villa. In 1953 was het bedrijf van Jan Jongerius al gestaakt en daarna werd het defensieterrein. Toen ik het de eerste keer zag was de staat erbarmelijk en bij nadere inspectie bleek duidelijk dat Jongerius wel technische kennis had, maar niet specifiek bouwkundig. Daardoor wordt het pand (het is een staalconstructie) steeds steviger naarmate je verder naar boven gaat.” Energieneutraal Toch oefende het gebouw een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op zowel Ter Beek als Roel Lichtenberg. “Daarom benaderden wij de Stichting Vrienden van het Jongeriuscomplex.” Verschillende scenario’s voor de invulling passeerden vervolgens de revue. “Een broedplaats voor de creatieve industrie en een foodmarket waren opties, maar na de verkenning – en toen duidelijk werd dat er woningen omheen gebouwd worden – bleek een uitbreiding van het congrescentrum het meest rendabel.” Behalve dat pand daartoe in oude luister hersteld moest worden, was er ook de wens om de energierekening en de onderhoudskosten tot een minimum te beperken. “Zat er geen horecakeuken in dan was het gebouw zelfs functioneel energieneutraal door de combinatie van isolerende maatregelen, zonnepanelen, een lucht-/water warmtepomp, een E-ketel voor bijverwarming, balansventilatie met WTW en een afzuigkap in de keuken met warmteterugwinning.” Gevel Qua isolatie, lijkt een schilrenovatie aan de binnenzijde de meest voordehand liggende oplossing. Toch kozen de architecten voor isolatie aan de buitenkant. “Daar ligt een spanningsveld omdat bij monumentale panden veel partijen meekijken, maar door in een vroegtijdig stadium iedereen te betrekken verliep het heel soepel.” Door een combinatie aan ingrepen heeft de gevel nu een Rc-waarde van 2,5. “Aan de buitenzijde is een 8 centimeter dik isolatiesysteem van Sto aangebracht, terwijl de ramen zijn gereconstrueerd door een ambachtelijke smederij (Oldenhave). Zij hebben voor ons thermisch onderbroken stalen profielen gemaakt.” Gevraagd naar de uitdagingen, zegt Ter Beek: “Om de uitstraling te behouden mocht de negge niet te diep zijn. Die esthetische eis combineren met een hogere isolatiewaarde is passen en meten, maar dat hebben we opgelost door de ramen iets naar buiten te plaatsen.” Daarnaast stond Harriën van Dijk hen bij. Lichtenberg: “Zijn ervaring was van grote waarde voor ons. Hij gaf ons bijvoorbeeld tips over het stukwerk. Tegenwoordig zijn we gewend om gevels zo strak mogelijk af te werken, maar hier wilden we de structuur behouden. Voor de stukadoors was dat een nieuwe werkwijze. Maar er zijn meer zaken waar we langer ons hoofd over moesten buigen: de zoektocht naar het juiste glas. Het pand was heel transparant, dat is zo kenmerkend dat we dat wilden behouden door kleurloos glas te gebruiken.” Het verhaal van Jongerius Soms werden Lichtenberg en Ter Beek ook geholpen. “Onder het oude stukwerk kwam bijvoorbeeld het Fordlogo vandaan. Daar is een mal van gemaakt en met behulp van de mal is het beeldmerk opnieuw op de gevel geschilderd. Daarnaast kwam er nog 20 centimeter van de naam tevoorschijn. Net genoeg om ‘Jan Jongerius’ te reconstrueren.” Van de dakrand was namelijk weinig meer over. “Deze is teruggebracht tot de oorspronkelijke hoogte van 1,50 meter en hierachter konden we een ongelimiteerd dik isolatiepak aanbrengen en de zonnepanelen en warmtepomp wegwerken.” De glas-in-loodramen kreeg de Stichting terug van het Ministerie van Defensie die het raam sinds 1970 in gebruik had. “Ze zijn van de hand van Willem Mengelberg en Hagemeier restaureerde ze, zodat het verhaal van Jongerius - dat in de glas wordt verbeeld - weer helemaal tot zijn recht komt.”