Het Dok

Dé uitdaging voor het gemiddelde schoolgebouw: frisse lucht en een aangename temperatuur. In de brede school Het DOK in Oegstgeest voorzag Architectenbureau Paul de Ruiter hierin door middel van een nieuw klimaatsysteem verwerkt in de gevel, dat voor zowel verwarming, verkoeling als ventilatie zorgt.

Hóe groen de omgeving van brede school Het DOK in de uitbreidingswijk Nieuw Rhijngeest in Oegstgeest precies wordt, is nog niet duidelijk; over de grootte van het bos dat tegenover het gebouw wordt aangelegd, zijn school en gemeente het nog niet helemaal eens. Maar door de in drie groentinten uitgevoerde glazen panelen aan de gevel, zorgde Architectenbureau Paul de Ruiter ervoor dat het gebouw in ieder geval uitstekend bij de toekomstige bosrijke omgeving past.

Het gebouw, dit schooljaar in gebruik genomen, huisvest een basisschool, voor- en naschoolse opvang, een kinderdagverblijf, peuterspeelzaal, muziekschool, een sportzaal en multifunctionele ruimten die gehuurd kunnen worden. Het gebouw is gerealiseerd in opdracht van de gemeente Oegstgeest, maar de belangrijkste gebruikers – basisschool en kinderdagverblijf – waren nauw betrokken bij het ontwerptraject. Hun wensen: een gezond gebouw, verbinding tussen binnen- en buitenruimte én een gebouw dat aansloot bij de niet-traditionele manier van onderwijs die de school erop na houdt, vertelt projectarchitect Noud Paes. “Normaal gesproken verblijven kinderen de hele dag in één klaslokaal. Deze school heeft kleinere zogeheten schoolkamers, waar kinderen ’s ochtends bij elkaar komen en hun opdrachten voor de dag krijgen. Vervolgens gaan ze daarmee aan de slag in een van de vele algemene ruimtes, waar ze op hun eigen niveau maar wel in nauw contact met kinderen van andere leeftijden aan hun taken werken. Een soort studiehuis op basisschoolniveau.” Deze wens indachtig koos Paes voor een kolommenstructuur in plaats van de traditionele wandenstructuur. “Een kolommenstructuur biedt de gebruikers veel meer flexibiliteit. Als zij in de toekomst toch een andere indeling van de ruimtes wensen, kan dat.”

Klimaatsysteem

Een gezond gebouw begint voor Paes bij natuurlijke materialen. “De constructie is helemaal in massief vurenhout uitgevoerd. Hout voelt prettig als materiaal en is prima geschikt voor een constructie van twee verdiepingen. De constructie bestaat uit steeds een dikke houten kolom van 40 bij 40 cm, met daar over een balk van 40 bij 56 cm, en daar overheen weer een aantal gordingen (10 bij 40 cm). Als een groot bouwpakket werden de onderdelen op de bouwplaats afgeleverd en daar in elkaar gezet.” Om en om is de ruimte tussen de balken afgesloten. Deze ruimtes verbergen het nieuwe klimaatsysteem dat Paes in nauwe samenwerking met installatiebureau Arup ontwikkelde, en dat moet zorgen voor het in een schoolgebouw vaak moeilijk te realiseren gezonde, aangename binnenklimaat. Via geluiddempende roosters in de gevel, wordt buitenlucht aangevoerd, die langs een verwarmingselement naar binnen stroomt. In de zomer wordt de lucht door datzelfde element gekoeld. De verwarming en koeling worden gerealiseerd via warmte-koudeopslag in de grond. “De gebruikte lucht wordt centraal afgevoerd en vervangen door frisse lucht. Er is daardoor een continue toestroom van verse lucht.” Via de geperforeerde, akoestisch dempende plafondkoof, waarachter ook de overige installaties en leidingen zijn verwerkt, wordt de luchttoevoer gelijkmatig verdeeld over het gebouw.

Buitenspelen op het dak

Vanuit de wens binnen- en buitenruimte zoveel mogelijk op elkaar te laten aansluiten, richtte Paes de meeste voorzieningen in op de begane grond. “Kinderen moeten vaak en makkelijk naar buiten kunnen. Vooral voor de kleintjes is het niet fijn als ze twee trappen af moeten voordat ze buiten zijn.” De grote centrale speelplaats is dankzij de hoge ramen vanuit het hele gebouw zichtbaar. Het glas loopt waar mogelijk vanaf het plafond door tot op de vloer. “Zodat ook de baby’s in het kinderdagverblijf heerlijk naar buiten kunnen kijken.”

De jongste kinderen spelen voornamelijk op dit afsluitbare centrale speelterrein. De bovenbouwleerlingen hebben op het dak 1000 meter extra speelruimte tot hun beschikking. Het dak is uitgevoerd in beton met een waterdoorlatende structuur. De vloeren zijn van gepolijst beton, waarop in de lokalen een gietvloer is aangebracht. Paes: “Bij een gezond gebouw passen robuuste, eerlijke materialen. Het speelgoed en de vele andere spullen in de school zorgen bovendien al voor volop kleur; grijs beton brengt de nodige rust.” De deuren van de lokalen zijn bewerkt met schoolbordmateriaal waar de leerlingen naar hartenlust op kunnen krijten.

Techniekplein

Hoewel de brede school ruimte biedt aan verschillende gebruikers, kwam er toch overeenstemming over twee grote centrale ruimtes. “Doorgaans is dat problematisch omdat de verschillende gebruikers meestal sterke eigen wensen hebben. De basisschool en het kinderdagverblijf  waren echter bereid om verregaand samen te werken. Daardoor hebben we twee gemeenschappelijke ruimtes kunnen inrichten. De grootste, van 282 vierkante meter, is bestemd voor leraren, ouders en bijvoorbeeld cursisten. Daarnaast is er een zogeheten techniekplein van 265 vierkante meter dat voor de kinderen is bestemd; zowel van de school en het kinderdagverblijf als kinderen van verenigingen die daar ruimte huren.”

Geen verlaagde plafonds

Het klimaatsysteem vormde de grootste uitdaging van het project, vertelt Paes. “Het duurde wel even voordat we het helemaal naar onze zin ontwikkeld hadden, en vervolgens voordat we een aannemer hadden gevonden die het wilde realiseren. De bouw blijft traditioneel, en dit klimaatprincipe was nog nooit eerder toegepast.” De meer gangbare klimaatsystemen kon Paes niet kwijt in zijn ontwerp. “We wilden de ruimte maximaal benutten en daarom geen verlaagde plafonds. Ook wilden we de installaties vervlechten met de houten constructie. Vanuit die wensen kwamen we hier op uit. Gelukkig hebben we het kunnen realiseren, en zijn de eerste berichten van de gebruikers positief.”