Haga Ziekenhuis

De verfrissende keuzes van het Haga ziekenhuis

Wat gebeurt er als een ‘niet in ziekenhuizen gespecialiseerd’ architectenbureau wordt gevraagd om een ziekenhuis te ontwerpen? Wordt zo’n zorgvoorziening dan wezenlijk anders? Het Haga Ziekenhuis nam de proef op de som en vroeg MVSA om de kind - een polikliniek, een OK-complex, een Ronald McDonald huis, een dagbehandelingscentrum, een verloskundeafdeling, een kinderafdeling, een neonatologie afdeling én een moeder & kind centrum te ontwerpen. Het resultaat is terug te zien in verfrissende keuzes, zoals virtuele vriendjes die kinderen begeleiden in het ziekenhuis.

“De patiënten waren ons uitgangspunt”, vertelt architect Charlotte Griffioen. “Daarom keken we eerst naar wat we zelf vervelend vinden in ziekenhuizen. Een van die dingen is dat je nooit weet waar je bent en snel de weg kwijtraakt. Daarnaast is het vaak heel donker, nergens is er daglicht of uitzicht. Dat werd ons uitgangpunt: bezoekers moeten zich goed kunnen oriënteren. Daarom creëerden we een overzichtelijke plattegrond met korte looproutes en hebben we aan het einde van iedere gang een raam gerealiseerd terwijl de lay-out van het gebouw heel simpel is.” Ze zegt dat de uitvraag een doos met een klein atrium betrof. “Wat wij hebben gedaan is twee grote atria maken, met ieder een eigen ingang. Alle gangen liggen daaromheen als een 8 en aan de zijkant is het OK-complex gerealiseerd.” Tegelijk leverde die strakke indeling ook een praktisch probleem op, want: waar laat je de sportzaal? “Deze hebben we ingepast in het atrium en daar boven hebben we een tuin gecreëerd waar kinderen van de verpleegafdelingen kunnen spelen. Zodra zij van de afdeling af komen en kunnen zij bovendien zien wat er in de centrale ontmoetingsruimtes gebeurt.”

Groen in de atria

De atria dragen bij aan de healing environment. “Er is veel daglicht en een open sfeer, doordat de balkons trapsgewijs naar achteren lopen. Daarnaast hebben we met Karres + Brands gekeken welke planten goed groeien in atria. Dat groen was zo belangrijk omdat het - net als daglicht - een aangename sfeer creëert en daardoor bijdraagt aan een goed gevoel. Wat deze binnentuinen onderscheid van anderen die we hebben gemaakt (MVSA heeft hier veel ervaring mee) is dat er veel geurende planten zoals lavendel in zijn verwerkt omdat uit onderzoek blijkt dat bepaalde geurende planten het herstel bevorderen.”

Interactie

Transparantie en interactie zijn woorden die vaak terugkomen in het gesprek met Griffioen. “We willen dat er verbinding is, dat patiënt(jes) uitkijken op het groen én dat zij nooit het gevoel hebben dat zij opgesloten zijn. The Royal Children’s Hospital in Melbourne was een inspiratie voor ons. Dat ziekenhuis heeft studies gedaan waar kinderen graag naar kijken. Wat ons daar opviel waren de grote ramen in de deuren zodat kinderen altijd iets hebben om te aanschouwen vanuit hun bed én dat zij zich minder eenzaam voelden door de reuring op de gang. Daar kwam het idee van de glazen wanden - die overal zijn toegepast - vandaan.” De vraag die dan altijd rijst is: wat doet dat met de akoestiek? “Daar heeft Peutz met ons naar gekeken, zowel op de verpleegafdelingen als in het atrium. In de centrale ontmoetingsruimten hebben we geluidswerende maatregelen getroffen in de witte randen en in de plafonds. De wanden kregen een viltachtige oplossing terwijl in de plafonds akoestisch spuitwerk is verwerkt.”

Animaties

De gemiddelde bezoeker zullen de akoestische oplossingen niet snel opvallen, omdat het heldere kleurgebruik direct in het oog springt. “Toch hebben we de basis eenvoudig gehouden met veel wit. De meubelen kregen echter een opvallender kleur. Ook hierbij werden we geïnspireerd door de voorkeur van kinderen.” En dan zijn er natuurlijk nog de vrolijke figuurtjes die op de wanden tot leven komen. Griffioen: “ Toen we met de kinderartsen spraken vroegen zij ons om meer te doen voor de kinderen. En ook wij dachten: er moeten toch leukere oplossingen zijn dan uitsluitend een kleurig behang. Maar wat doe je dan? We waren gebonden aan een strak budget van € 98 miljoen, dus veel extra financiële ruimte was er niet. Tegelijk waren we wel bereid om onze nek hiervoor uit te steken en zo kwamen we uit bij Tinker Imagineers. Zij maken tentoonstellingen voor kinderen – bijvoorbeeld voor DOMunder en NEMO - met veel visuele animaties. Op de website zag ik dat zij ook een snoezelkamer hadden gerealiseerd en dat het een samenwerkingsverband is tussen psychologen en ontwerpers.” Griffioen daagde het bureau uit: hoe mooier het ontwerp, hoe groter de kans dat het gerealiseerd zou worden. Zij was voor een goed ontwerp bereid om een lans te breken bij de ziekenhuisdirectie en daarnaast een sponsortraject in te gaan. Tinker nam de uitdaging aan. Én met resultaat, want in het hele ziekenhuis komt het behang tot leven. “Kinderen spelen met de animaties; als zij in hun handen klappen dan gebeurt er iets. Maar – nog belangrijker – het virtuele vriendje begeleidt de kinderen ook door het ziekenhuis en naar de OK. De smalle gang naar de operatiekamer hebben we bijvoorbeeld helemaal aangepast. Aan het begin kiezen ze een vriendje. Deze gaat met hen mee over de muur en legt uit wat er gebeurt. Daarmee wordt de angst gereduceerd, terwijl in bijvoorbeeld de gipskamer de kinderen worden afgeleid. Bovendien is dat vriendje ook de eerste die ze zien als ze wakker worden.”

Design, Maintain & Build

De opdracht die het consortium VolkerWesselsHaga eind 2012 van het HagaZiekenhuis kreeg, betrof een design, build en maintain-contract. Dit betekent dat VolkerWesselsHaga verantwoordelijk is voor zowel de realisatie van de nieuwbouw en het tweede deel van de renovatie van het bestaande ziekenhuis, alsmede het onderhoud van de locatie Leyweg voor 20 jaar.

Van Very Good naar Excellent

Bij de oplevering was het Haga Ziekenhuis het eerste ziekenhuis met het BREEAM Excellent predicaat. “Very Good was de eis die het ziekenhuis stelde”, vertelt Griffioen. “Door de lichttoetreding in de atria, het vele groen, een daklandschap en de vijver, waar ook water wordt opgevangen wordt, lukte het ons om een BREEAM Excellent certificering te krijgen.” En ook hier toonde MVSA zich ambitieus. “Aan de voorzijde van het gebouw bevindt zich een wadi. Het water hieruit wilden we gebruiken voor de wc’s. Het eerste idee was dit ook op de verpleegkamers toe te passen, maar al leek het veilig we durfden het risico niet aan. De personeelstoiletten spoelen bleven over als optie, maar op dat moment staat de oplossing niet meer in verhouding tot de investering dus hebben we hiervan afgezien.”