Energy Academy Europe Groningen

De Energy Academy Europe won niet alleen de Groningse architectuurprijs, ook werd het gebouw – het onderkomen voor de universiteit en hogeschool én een innovatiecentrum voor duurzame energietechniek – in Londen onderscheiden met ‘The International BREEAM Awards. Broekbakema en De Unie Architecten waren de bureaus die architectuur en energie samensmeedden tot een geheel; een licht toegankelijk gebouw, waarin ontmoeting centraal staat en waar lowtech oplossingen werden gevonden voor een hightech omgeving. “De architectenprijsvraag wonnen we niet voor het ontwerp, maar op basis van onze visie”, vertellen Aldo Vos en Willeke van de Groep van Broekbakema. “De wensen die de opdrachtgever formuleerde vereisten dat we opgedane kennis deels moesten loslaten, om vanaf nul te beginnen en onszelf met nieuwe kennis te verrijken. Alleen zo konden we de ambities waarmaken.” De vier uitgangspunten waren helder gedefinieerd. De Energy Academy moest een BREEAM Outstanding certificaat krijgen, energie neutraal zijn, CO2-neutraal zijn én het energiegebruik mocht maximaal 51 kWh per m2 per jaar bedragen. Waarvan 26 kWh gebouwgebonden en 25 kWh voor rekening komt van de gebruikers. Vos: “Om dat te realiseren is er nauw samengewerkt met ARUP en DGMR. De kennis van die partijen is onontbeerlijk om zo’n ontwerp te maken. Maar ook wij hebben ons verder verdiept in het energievraagstuk. Zo hebben we ons tijdens een conferentie in Parijs laten inspireren op het terrein van zonne-energie. Dat heeft ook de keuze voor het grote energiedak bepaald.” Zonnepanelen De zonnepanelen zijn namelijk op een bijzondere wijze op het dak geplaatst, bijna in de vorm van korenschoven. Gevraagd naar de reden daarachter legt de architect uit: “We wilden maximaal gebruikmaken van daglichttoetreding, dus ook vanaf het dak moest licht het gebouw binnenstromen. Tegelijk hadden we de volledige 4.000 m2 dakoppervlak nodig voor de opwekking van energie.” Duidelijk is dat dit wringt en een andere benadering vereist. “Daarom was niet de opbrengst per paneel leidend, maar de opbrengst van het gehele dak. Misschien is door deze opstelling de opbrengst per paneel iets lager, omdat kleine delen van de panelen op momenten schaduw kunnen pakken, maar door alle panelen die in dezelfde hoek geplaatst zijn serieel te schakelen, is het toch mogelijk om toch de gewenste opbrengst te realiseren. Dit hebben we overigens van tevoren uitgebreid getest. Er is een mock-up gemaakt met drie driehoeken en panelen van verschillende leveranciers.” Vier elementen De basis achter het duurzame ontwerp is gebaseerd op de vier elementen: aarde, water, lucht en zonlicht. Het gebruik van zonlicht voor de opwekking van energie is voor de handliggend. Zonlicht inzetten ten behoeve van de natuurlijke ventilatie is dat echter veel minder. Van de Groep: “Boven de technische ruimte van de noordvleugel zijn dakramen gemaakt, met daaronder een grote platte doos van een meter hoog. Een soort plenum in het dak. De doos is zwart zodat de zonnewarmte maximaal wordt geabsorbeerd en de temperatuur daar stijgt tot 80 a 90 graden Celsius. Door die plaatselijke verwarming van lucht ontstaat natuurlijke trek, want in het atrium is de luchtdruk lager. Daarnaast is de zonneschoorsteen iets boven het dak uit getild zodat de wind de de natuurlijke trek extra aanwakkert.” Maar ook voor de aanvoer van frisse lucht toonde het architectenbureau zich innovatief. “Verse lucht komt via een 200 meter lange tunnel ‘Het Labyrint’, het gebouw binnen. De aarde zorgt voor de zomers voor koeling en ’s winters voor opwarming. In de winter wordt de koude luchtin de wintertuin vooraf opgewarmd”.” Het element water komt terug in het gebruik van regenwater ten behoeve van wc-spoelingen en irrigatie van beplantingen. Ontmoeting Gevraagd waar Vos trots op is, zegt hij: “Dat de mensen die zich in het begin het meest sceptisch toonden nu met een grote glimlach rondlopen. Het is echt een gebouw van iedereen geworden. Van het innovatieve bedrijfsleven en de hogeschool die met name aan de zuidzijde huizen én van de verschillende gebruikers van de laboratoria, onderzoeksruimten en kantoren die een onderkomen vonden aan de noordkant. De Energy Academy heeft drie bloedgroepen verenigd. Het atrium speelt daar een belangrijke rol in. Het is de centrale ontmoetingsplek. Hier zijn de centrale faciliteiten ondergebracht, zodat mensen elkaar vanzelfsprekend dagelijks tegenkomen.” Bovendien wordt de interactie extra gestimuleerd door de natuurlijke overgang tussen de verdiepingen. “Brede hellingbaantrappen verleiden bezoekers tot het nemen van de trap in plaats van de lift en deze tussenvloeren zijn ontmoetingsplekken geworden.” Nederlands hout Aan de gevel, maar ook in het interieur van de Energy Academy Europe is veel hout verwerkt. Vos vertelt dat het hout in het gebouw afkomstig is uit Nederlandse bossen. “Onder de naam Hollands hout brengt Staatsbosbeheer sinds een paar jaar hout uit Nederlandse bossen op de markt. Niet alleen kan je daardoor de CO2-uitstoot van het transport verminderen, gegarandeerd is ook dat de bossen duurzaam beheerd worden.” Ambitie versus vertrouwen “Voorlopig zeggen we zelf nog dat dit een hybride gebouw is”, legt Vos uit. “Voor de verwarming en elektriciteit hoeft nauwelijks een beroep te worden gedaan op fossiele energiebronnen. Toch zijn er voor de zekerheid wel back-upinstallaties geplaatst ten behoeve van de verwarming, ventilatie en verlichting. Indien nodig kan hier een beroep op gedaan worden, maar we hopen dat we ze in toekomstige projecten – met het stijgen van het vertrouwen – helemaal kunnen weglaten.”