Burgerweeshuis

Het Burgerweeshuis in Amsterdam is meer dan een architectonisch icoon, en ook meer dan een tijdsbeeld: het ontwerp van Aldo van Eyck is een filosofisch manifest voor het kind. Het kind dat de ruimte moet krijgen om zich te ontwikkelen, om te spelen en dat in een intieme en veilige omgeving moet opgroeien. Maar zo idyllisch als de gedachtegang van de architect was, zo roerig werd haar geschiedenis. Inzichten veranderden en het pand is maar ternauwernood van de sloophamer gered, vooral door de inzet van Herman Herzberger. Toen Wessel de Jonge een paar jaar geleden benaderd werd om het Rijksmonument te renoveren keerde hij terug naar de oorsprong, maar dan wel met een energetische twist. ‘Van Eyck’s weeshuis is bijna versteende poëzie, terwijl de huidige generatie architecten veel rationeler denkt. Zo specifiek ontwerpen is niet meer van deze tijd, tegenwoordig gaat het om flexibiliteit, zodat gebouwen flexibel kunnen worden gebruikt en later zelfs een andere invulling kunnen krijgen.’ En dat is ook precies waar De Jonge bij betrokken was: de transformatie van het Burgerweeshuis naar kantoorruimte. En - net als bij de Van Nellefabriek in Rotterdam - toonde hij eerbied voor het oorspronkelijke ontwerp dat hem raakte. ‘Het Burgerweeshuis kan je bijna voelen. Zodra ik voet over de drempel zette, verwelkomde het gebouw me. Van Eyck noemde het een ruwe winterjas met zijden voering. Die behaaglijkheid wilden we behouden. Bovendien is het heel informeel met lange zichtlijnen, maar ook nissen die privacy bieden. Dat past prima bij de nieuwe manier van werken waarbij behoefte is aan een diversiteit van werkplekken.’ Toekomstbestendig ‘Voorop stond dat het weeshuis zijn verhaal moest behouden’, vertelt De Jonge over zijn plannen. ‘Maar het moest ook toekomstbestendig worden.’ Vraag is echter: hoe gaf hij daar als architect vorm aan bij dit Rijksmonument? Door de uitgestrektheid verliest het gebouw (BVO 6.400 m2) eenvoudig haar warmte; de gebouwschil kende bovendien een hoge warmtedoorgang. ‘Het enorme dakoppervlak is daarbij erg bepalend. Dit was in het verleden al geïsoleerd en verdere verbetering nemen we over acht jaar mee, als we het aan onderhoud toe is. Dan brengen we ook het oorspronkelijke grind terug. Nu hebben we de energievraag verminderd op de plekken waar dat het meest effectief is. Door toepassing van onder andere nieuwe isolatiebeglazing, isolatie van de koepels, lagetemperatuurvloerverwarming en warmtepompen is de schil significant verbeterd. Op de bovenbouw kon een energiedak van 250 m2 worden gerealiseerd zonder aantasting van de cultuurhistorische waarde, waardoor de WKO een hoger rendement haalt. Die combinatie van maatregelen leidde ertoe dat het Burgerweeshuis nu Energieklasse A heeft.’ Radiatoren toen en nu Voor de warmtedragers reikte De Jonge zijn hand uit naar de historie. ‘Net als Van Eyck wilde ik dat de radiatoren complementair zijn aan het ontwerp. Dat idee én de openheid hebben we opgepakt en vertaald in het huidige ontwerp. In de algemene ruimten staan radiatoren terwijl in de paviljoens vloerverwarming is geïnstalleerd in combinatie met lage convectoren, voor verwarming zowel als koeling. Al zijn deze convectoren anders van vorm - veel strakker en moderner - toch passen ze helemaal in de filosofie van het oorspronkelijke ontwerp. Ze refereren aan de lage banken en het uitzicht naar buiten blijft behouden. Precies zoals Van Eyck voor ogen had. En net als zestig jaar geleden staan er zwarte exemplaren voor de ramen en witte voor de muren, zodat ze optisch wegvallen.’