Aardappellaboratorium Wageningen

Rethink, de eerste trede van de duurzaamheidsladder, wordt vaak overgeslagen. Maar niet door Richèl Lubbers Architecten bij de transformatie van een voormalig laboratorium naar een woonhuis in Wageningen. In plaats van een groot betonnen aardappelzwembad te slopen, zette hij het authentieke element in als basis voor een nieuwe slaapkamer. “De besparing die we realiseerden was niet alleen milieutechnisch interessant, het stelde ons ook in staat om extra te investeren in het trappenhuis”, zegt hij.

Op de foto’s lijkt het welhaast of dit gebouw in een landelijke omgeving staat, maar niets is minder waar. “Het pand is onderdeel van het oude universiteitsterrein aan de Singel in Wageningen. Het staat dus midden tussen andere bebouwing”, zegt Lubbers. “Het werd in 1904 opgetrokken en volgens de archieven gebruikt als industrieel laboratorium. Hier bepaalden ze het zetmeelgehalte van aardappels.” Dat verklaart ook de aanwezigheid van de grote betonnen bak op de zolderverdieping en de massieve betonnen kelder. In de kelder – die via buizen in directe verbinding staat met de Singel - werd water gebufferd. Maar er werden meer authentieke elementen gevonden. “Zo vermoeden we dat het pand ook als veestalling dienst heeft gedaan. In historische documenten konden we daar niks over terugvinden, maar de mestgoten in de vloer wijzen erop dat hier vee stond.”

Aardappelzwembad

De eigenaren hadden het pand gekocht zonder een duidelijke invulling voor ogen te hebben. “Ze stonden open voor nieuwe ideeën en wilden net als wij omarmen wat goed en aansprekend is.” Dat kan echter ook onhandig zijn, maar: “een goede feature zoals het aardappelzwembad mag natuurlijk niet verloren gaan.” Hier is een kleine slaapkamer gesitueerd en een badkamer waar je niet alleen in water doucht maar ook in licht door de lichtstraten die in de kap zijn geplaatst.” Toen het pand dienst deed als laboratorium was het zware betonnen pieperbad aan het oog onttrokken. “Het zweefde ongeveer 30 cm boven de houten verdiepingsvloer”, legt Lubbers uit. “Wij wilden hem weer zichtbaar maken en een onlosmakelijk onderdeel laten vormen van het interieur. Daarom is de vloer eruit gehaald en zie je de betonnen bak nu hangen. Terwijl je links en rechts van de bak de volledige hoogte van het gebouw ervaart.”

Split level

Door het verwijderen van de verdiepingsvloer ging er vloeroppervlak verloren, maar dat loste Lubbers op door het plaatsen van een gele en zwarte doos waarop ook activiteiten kunnen plaatsvinden. En door het doorbreken van de begane grondvloer, ontstond er tevens een overgang naar de kelder. “Door verschillende niveaus aan elkaar te smeden ontstond een soort split level woning. Met een kelder, een middenzone, een begane grond, een tussenverdieping en verdieping.” Geen restauratieve aanpak, maar dat was ook niet de bedoeling van Lubbers. “Ingrepen die we hebben gedaan zijn afleesbaar. Maar de historie blijft wel zichtbaar in de gelaagdheid. Die  verschillende tijdslagen maken het gebouw zo interessant.”

En ook nieuwe constructieve ingrepen werden niet verstopt. “Het hele dakbeschot is verwijderd en vervangen door een nieuwe scharnierkap met twee wolfseinden. Hiervoor zijn vier stalen spanten geplaatst, deze dragen met de kop- en eindgevel het dak. Deze spanten bleven zichtbaar”

Aandacht voor luchtcirculatie

Een pand zoals dit laboratorium is echter nooit bedoeld als woning, terwijl het nu moet voldoen aan alle hedendaagse comforteisen. En bij voorkeur worden daar de nieuwste technieken voor ingezet. “Door de hoogwaardige isolatie was het mogelijk om een warmtepomp te plaatsen. Maar de ventilatie vroeg wel om extra aandacht. Niet alleen om leidingen weg te werken, mede om te bepalen op welke punten de ventielen van de afzuiging geplaatst moest worden. We hebben ook tegen de bewoners gezegd: reken erop dat je ongeveer een jaar bezig bent om de verwarming en ventilatie goed in te regelen. Dat is mede de reden dat er voor de winterperiode en haard is geplaatst, maar de oververhitting bleek veel lastiger.”

Door de integratie van de kelder in de grote ruimte, was een oplossing voorhanden. “In het souterrain vind je alle functies die huis nodig heeft, maar niet in het oog wilt hebben. Er staan sporttoestellen en de klimaatinstallaties, zoals de warmtepomp.” Dat de kelder tevens integraal onderdeel uitmaakt van de leefruimte is voor het binnenklimaat prettig. “Door de dikke isolatiepakketten wordt het huis in de zomer snel warm, terwijl het in de kelder koeler is. Door boven aan de trap een grote plafondventilator te plaatsen vindt er meer luchtbeweging plaats en zal koele lucht uit de kelder door het hele huis circuleren. Al overwegen we om daarnaast een extra dakluik te plaatsen, zodat er nog meer natuurlijke trek ontstaat.”

De spektakeltrap

Niet alleen door het kleurgebruik en de authentieke elementen maakt de woning een statement. De trap vormt letterlijk en figuurlijk de verbinding tussen oud en nieuw. Lubbers: “De vloer bij de entree is verlaagd zodat er geen opstapje is vanaf straatniveau. Aan de buitenzijde valt dat niet op, maar in het interieur wilden we een statement maken met de spektakeltrap.” Dat was overigens een puzzel om deze trap er goed in te krijgen in verband met de verschillende hoogtes. En functionaliteit alleen was niet voldoende voor een interieur dat zo eigenzinnig is. Door de open structuur bleef de gelaagdheid afleesbaar en kreeg de verbinding extra kracht.

I.v.m. de privacy is het exacte adres niet opgenomen.