Masterplan Beeldkwaliteit De Afsluitdijk

Dwars door de Waddenzee en IJsselmeer ligt een kaarsrechte dam: de Afsluitdijk. Een uniek waterbouwkundig icoon en beschermer van ons land. Om ons te wapenen tegen de dreiging van de stijgende zeespiegel is een grootschalige renovatie noodzakelijk. Daarnaast moet de waterafvoer van het IJsselmeer naar de Waddenzee door het inbouwen van pompen worden gegarandeerd, waardoor het grootste gemaal van Europa ontstaat. Feddes/Olthof Landschapsarchitecten en Paul de Ruiter Architects maakten in opdracht van Rijkswaterstaat het ruimtelijke ontwerp van deze toekomstige aanpassingen aan de Afsluitdijk. Met aandacht voor uitstraling, ecologie en recreatie ontworpen, en natuurlijk in nauwe samenwerking met de betrokken overheden en belangenorganisaties.

De Afsluitdijk strekt over een lengte van 32 kilometer en omvat 25 kilometer uniforme dijk en vijf grote knooppunten met havens en sluizen. Het is het slotstuk van een reeks omvangrijke renovatieprojecten van Rijkswaterstaat om de waterveiligheid in Nederland zeker te stellen. Al eerder werden vele dijken en sluizen versterkt om ons te beschermen tegen het toekomstige water. Het Masterplan vertrekt vanuit het behoud van het bestaande profiel van de 32 kilometer kaarsrechte lijn van de dijk en een duurzame aanpak van de versterking. Een opvallend contrast tussen symmetrische architectuur en de onstuimigheid van water en wolken.

Een speeltuin voor duurzame ontwikkelaars

Landschapsarchitect Yttje Feddes en architect Paul de Ruiter ontwierpen een richtlijn om aan de uiteinden van de dam ecologische innovaties te laten floreren. Daar is het water ondiep en is er een scala aan natuurontwikkeling mogelijk. Met een nieuwe inrichting van de Breezanddijk als duurzaamheidseiland geven we ontwikkelaars van duurzame toepassingen een speeltuin waar ze hun innovaties mogen testen. Wij kiezen om de versterking langs de hele dijk op een duurzame manier aan te pakken. Met CO2-voordelige oplossingen ontwerpen we alternatieve dijkbekledingen die de ecologie stimuleren.

Genieten van een uniek uitzicht, historie en natuur

In alle ontwerpen ligt de focus op een optimale beleving van het unieke uitzicht, de historie en de natuur die deze dam te bieden heeft. We willen dat de Kazematteneilanden, waar bijna zestig bunkers uit de Tweede Wereldoorlog te vinden zijn, straks voor iedereen te bezoeken zijn. Ook het duurzaamheideiland Breezanddijk willen we openstellen zodat je als bezoeker zelf kunt ervaren hoe toonaangevende innovaties tot stand komen. Natuurlijk moet de dam ook een plek ter ontspanning bieden. Van het uitzicht over de watervlakte geniet je straks vanaf het grote terras waarmee het huidige monument van architect Dudok wordt uitgebreid. Ook grote stromen toeristen kunnen hier een rustplaats vinden.

3D-geprinte dijkbekleding

Om de waterveiligheid te garanderen moet de dijkbekleding ruwer worden. Robuust materiaal houden hoge golven immers tegen en zorgen dat de dijk niet overstroomt. Op zoek naar nieuw materiaal stond één ding vast: het karakter van het huidige handgezette basalt moest in ere blijven. We vonden met computermodellen en 3D-prints een innovatieve bekleding, die bovendien duurzaam is in materiaalgebruik en CO2-gebruik. Het ontwerp is een bekleding van monumentaal basalt waar in de openingen van het patroon de ecologie floreert. De golven spoelen door de structuur waarin begroeiing, klei, zand en schelpen vrij spel hebben.

Ritmische torens

Het ritme van de heftorens langs de kaarsrechte dam vormt aan beide uiteinden de poorten van de Afsluitdijk. Om de dam toekomstklaar te maken, moeten er nieuwe pompen in deze monumenten ingebouwd worden. Onze uitdaging was om de technische oplossingen zo in te passen dat de kracht van deze monumenten behouden blijft. Dit is mogelijk met een toevoeging van nieuwe heftorens op het monument, die het ritme van de bestaande torens volgen. Zo krijgt dit icoon in de toekomst nog meer kracht.