Ziggo Nederland

Van de energievoorziening tot het interieur, van de lichtinval tot de toiletten: zelfs bij de kleinste details van het kantoor van UPC in Leeuwarden zocht architect Paul de Ruiter naar de meest duurzame oplossing. Want hoe duurzamer, hoe meer punten duurzaamheidskeurmerk BREEAM-NL toekent. Het gebouw werd bekroond met de certificering ‘Excellent’, en was daarmee het eerste nieuw opgeleverde gebouw in Nederland dat deze score verwierf. Het stoot 60% minder CO2 uit dan vergelijkbare gebouwen.

Slechts één trapje, namelijk ‘outstanding’, scheidt het UPC gebouw nog van het hoogste duurzaamheidsniveau in de BREEAM-NL certificering. Paul de Ruiter van het gelijknamige architectenbureau in Amsterdam dat tekende voor het ontwerp: “De hoogste categorie stelt voornamelijk aanvullende eisen aan de locatie. Wil een gebouw ‘outstanding’ zijn, dan moet het op een openbaar vervoersknooppunt gevestigd zijn, liefst zo ongeveer op het dak van een station.”

Met de Triodos bank als onderdeel van de ontwikkelaarscombinatie was duurzaamheid een basisvoorwaarde voor het ontwerp van het UPC kantoor, dat de vierhonderd over meerdere verouderde panden in Leeuwarden verspreide medewerkers van het callcenter en ingenieursbureau van de internetprovider onder één dak moest brengen.

Vooral de functie van het callcenter beïnvloedde de ontwerpkeuzes van het gebouw met een bruto vloeroppervlak van 7800 vierkante meter. De Ruiter: “Werken in een callcenter is zwaar en stressvol, na ieder uur werken hebben de medewerkers tien minuten pauze nodig. Naast prettige fysieke werkomstandigheden zijn voldoende ruimtes voor ontspanning daarom belangrijk. In het callcenter werken bovendien voornamelijk jonge mensen, wat een eigen dynamiek met zich meebrengt. Het lijkt soms net een hogeschool.” Een aangenaam klimaat voor werk en ontspanning én een ‘connectief’ gebouw, waarin ontmoeting tussen de gebruikers wordt bevorderd, realiseerde De Ruiter onder andere door het inrichten van enkele atria: de ‘longen’ van het gebouw, noemt de architect ze. “Alle looproutes in het gebouw gaan door de atria, dus mensen moéten elkaar wel tegenkomen. In de atria maar ook op andere plekken in het pand staan comfortabele banken. De receptie in de ontvangsthal doet tevens dienst als bar, en dus als ontmoetingsruimte na werktijd.”

Boven op het dakterras is een rokersruimte voor 50 personen. Een belangrijk onderdeel, zegt De Ruiter: er wordt door de medewerkers stevig gerookt. “Een rokende menigte op de stoep bij de ingang van het gebouw was niet gewenst. Doordat het gebouw gesplitst is en het bovenste gedeelte als het ware een sprong naar achteren maakt, ontstond er ruimte voor een groot dakterras. Daar hebben we een met lucht uit het gebouw verwarmde serre aangelegd voor de rokers.”

Toiletten zonder deksels

Ontwerpen volgens BREEAM-NL Excellent betekent hoe dan ook een beperking voor de architect in zijn materiaalkeuze. “Het maakt dat je creatief moet zijn om met de geldende voorschriften toch een mooi gebouw te maken waar je zelf helemaal achter staat. Bij de materiaalkeuze ga je uit van de levensloop: hoe lang gaat een product mee, wat is de CO2-uitstoot gedurende de levenscyclus, in hoeverre is het vervuilend. Je komt bijvoorbeeld al heel snel op natuurlijke materialen zoals hout uit. Als je niet van hout houdt, kan dat lastig zijn.” De Ruiter koos wel ruimhartig voor hout. Voor de atriumpuien en binnenkozijnen betrof dit hout van fabrikant Timboco. “Hout – mits met FSC keurmerk - gaat altijd goed waar duurzaamheid geboden is. Bovendien vind ik het mooi, zeker in de atria geeft het een huiselijke sfeer.” Het casco bestaat uit een prefab betonconstructie van Noppert Tilt Up uit Heerenveen. De vliesgevel is van Alraf BV; de aluminium kozijnen van Balink, beide uit Heerenveen.

De duurzaamheid zit hem tevens in de kleinste details. “Neem de toiletten. Vaak zit er nog een deksel op de bril, die eigenlijk nauwelijks een functie heeft. Het kost extra materiaal, geld en er is meer oppervlakte om schoon te maken. De deksels hebben we dus weggelaten. Daarnaast gebruiken we voor de toiletten een grijswatercircuit.” Voor de afwerking van het gebouw zijn gifvrije lijm en kit en natuurlijke verf gebruikt. Het gebouw stimuleert daarnaast duurzaam gedrag bij de medewerkers zelf. “De fietsenstalling van een kantoorgebouw is meestal een ondergeschoven kindje. Dit gebouw heeft een overdekte en bewaakte fietsenstalling. Wie met de fiets is gekomen, kan op het werk douchen.” Het puntensysteem van BREEAM-NL maakt volgens De Ruiter dat architecten juist over de kleinste details gaan nadenken. “Hoe duurzamer, hoe hoger je immers scoort.”

Warmte

De grote winst én een belangrijke stap naar excellentie zijn te behalen op het gebied van energie en warmte. Deels zelfvoorzienend zijn in energie is een van de voorwaarden voor de certificering. Op het dak zorgen 292 PV-zonnecellen op een oppervlakte van ongeveer 500 vierkante meter voor opwekking van 10% van het energieverbruik van het gebouw. Het dak van bitumen en grindballast van Winans dakwerken is op het lager gelegen gedeelte afgedekt met een groendak met inheemse grassoorten. “Een groen dak absorbeert warmte en verkoelt in de zomer.”

De temperatuur in een kantoor is altijd een issue, zegt De Ruiter, helemaal in een callcenter waar veel mensen op hetzelfde moment dicht op elkaar aan het werk zijn. “Warmte is daar het grootste probleem, aan koele lucht is al snel een tekort.” Het gebouw is zodanig ontworpen dat er in de zomer zo min mogelijk warmte binnenkomt, en in de winter juist optimaal wordt geprofiteerd van de zon. Hiertoe zijn de verticale glazen puien in de gevel dankzij diepe neggen ‘teruggelegd’ ten opzichte van de dichte elementen in de gevel, waardoor een schaduw ontstaat. De dichte elementen zijn afgewerkt met aluminium platen, die ‘schoner’ zijn dan staal en bovendien extra zonlicht reflecteren.

Het gebouw wordt verwarmd en gekoeld door middel van warmte-koudeopslag. Voor aanvullende koeling wordt een beroep gedaan op het koude water uit de Harlingertrekvaart die langs het gebouw stroomt. Via een buizenstelsel wordt koelte aan het water onttrokken. 

Dankzij deze maatregelen stoot het UPC gebouw 60% minder Co2 uit ten opzicht van een vergelijkbare situatie. De EPC verbetering bedraagt 40%.

Renovatie

Bij een gebouw dat de tot nu toe hoogst haalbare graad van duurzaamheid nastreefde, zou renovatie van een van de vele leegstaande kantoorpanden een logischere keuze lijken. De Ruiter: “De ontwerpfase van het UPC gebouw startte in 2007, dus net voor de crisis. Toen dacht men nog niet zo na over de mogelijkheid van renovatie. Nu zou dat inderdaad misschien meer voor de hand liggen, hoewel je niet in ieder bestaand gebouw een callcenter kunt vestigen. De meeste leegstaande kantoorpanden zijn vaak erg smal, te ondiep om een callcenter goed in te laten functioneren. In een callcenter werken mensen in grote teams die fysiek bij elkaar moeten zitten. Voor een aangename omgeving voor dit type werk waren we nu misschien nog steeds op nieuwbouw uitgekomen.”