Anthony van Leeuwenhoeklaan

Deze buurt behoort, wat betreft Architracks, tot de mooiste naoorlogse ensembles van Eindhoven. Het complex van 555 woningen is geen in zichzelf gekeerde woonbuurt. Het haakt op verschillende manieren aan de omliggende stedenbouwkundige structuur aan. Enerzijds vormt de buurt de beëindiging van de historisch gegroeide structuur van de Lijmbeekstraat en anderzijds vormt het door de vorm en positionering van de woonblokken een soepele overgang naar het park langs de spoorlijn. Langs de Ring, de Marconilaan, maakt het complex een stedelijke wand van 4,5 bouwlagen. Hoewel de Antony van Leeuwenhoeklaan kan worden gezien als de hoofdontsluiting van deze woonbuurt, kan de wijk vanaf vele kanten worden benaderd en verlaten. Door de opzet van hoven en open strokenverkaveling haaks op het park is er een zeer open en groene structuur ontstaan die een hechte relatie heeft met het park aan de overzijde van de Antony van Leeuwenhoeklaan.

Alle woonblokken bevatten gestapelde woningen in een of meer lagen. In de laagste vier bouwblokken, gelegen in de zuidwestelijke hoek van het gebied, zijn 32 bejaardenwoningen gesitueerd in twee bouwlagen met de balkon- en woonkamerkant gericht naar de Antony van Leeuwenhoeklaan en het park. Wat opvalt, zijn de flauw hellende daken met zinken goten, de subtiele knik in de daklijn van de bergingen die aan de kopse kanten zijn aangebouwd en het gebruik van prefab betontegels in de entreegevels. Ook opvallend is de toepassing van een emailverf ter plaatse van de tuindeuren en de balkons. De originele houten kozijnen en ramen met een kruisverdeling in de draaivleugels zijn verdwenen en vervangen door aluminium voorzien van suskasten.

Aan de Metiuslaan zijn twee bouwblokken van 3 lagen hoog gelegen. Hierin bevinden zich eenlaagse woningen, type D, op de begane grond en daarboven tweelaagse onder een flauw hellend dak. Op de koppen heeft de begane grondwoning plaats gemaakt voor een winkel of een werkplaats. Karakteristiek is de fraai vormgegeven ingangspartij naar de bovenwoningen: een subtiel knikkende ranke bordestrap waarboven een ver en schuin omhoog uitstekende luifel, ondersteund door slanke betonnen kolommen.

Twee blokken met 21 verhoogde ingangspartijen zorgen voor een spectaculair straatbeeld dat uniek is in Eindhoven. Dat geldt ook voor hetzelfde woningtype aan de Antony van Leeuwenhoeklaan.

Appartementen

Haaks op deze woningen zijn aan de overzijde zes woningblokken gelegen van 4 lagen hoog op een half verdiepte berginglaag (woningtypes A, B, C). De bovenste laag is minder diep en biedt daardoor aan de voorzijde plaats aan een dakterras. De blokken zijn van elkaar gescheiden door een straat en een brede strook groen. Opvallende zijn de betonnen rasters aan voor- en achtergevel.

Aan de voorgevel zijn daarin de balkons ter plaatse van de keukens gesitueerd evenals het trappenhuis. De balkons waren voorzien van een betonnen borstwering en een eiken leuning. Het trappenhuis werd in de oorspronkelijke situatie goed tot uitdrukking gebracht gemaakt door een verticaal raster van houten stijlen met glas ertussen. Helaas is dit overal dichtgemetseld op een klein raampje na, ten behoeve van een bergkast op de balkons. Ook de balkonafscheidingen zijn vervangen door metselwerk. Het geheel maakt daardoor een massieve en vrij gesloten indruk. Die wordt nog versterkt door de veelvuldige plaatsing van schotelantennes ter plaatse van deze balkons. Daarmee heeft de verticaliteit aan kracht ingeboet.

Het betonnen raster aan de achterzijde ondersteunt de balkons aan die zijde. Een trapje verbindt de onderste balkons met het maaiveld. Ook hier zijn alle kozijnen vervangen, waarbij de oorspronkelijke indeling verloren is gegaan.

Noorden

Verder naar het noorden ligt een bouwblok met een opvallende vorm. Beginnend met een strook woningen type D, met de opvallende entreepartijen, gaat het, via een overbouwde poort over de Jacob de Gelderstraat, over in een even hoog gebouw met woningen types E. Het blok omspant met een breed gebaar een gemeenschappelijk groengebied dat een uitloper lijkt te zijn van het plantsoen aan de Antony van Leeuwenhoeklaan, maar door zijn omslotenheid een meer privaat karakter heeft.

In de hoeken van het blok zijn de woningtypes gesitueerd die op intelligente wijze een variatie op het basistype vormen. Op de begane grond van dit blok bevinden zich weer de eenlaagse woningen met een tuintje, daarboven de tweelaagse met een balkon.

De entrees worden bereikt via een poort met een prachtig beeld van Don Quichotte van beeldhouwer Willem van den Hoek. De trap naar de bovenwoningen is opgenomen in de bouwmassa. Die holte is echter niet te missen door de aanwezigheid van de geprefabriceerde betontegels met ingegoten versiering en de stalen kolom.

Een opvallend element is te vinden in de 's Gravensandestraat. Op de eerste en tweede etage is een loggia omkaderd door een klassiek aandoend betonkader, in het midden ondersteund door een kolom.

In de noordelijke hoek van het gebied zijn blokken met de woningtypes M, N en P te vinden. Deze zijn ondergebracht in bouwblokken van 4 lagen hoog op een half verdiepte bergingenlaag. Net als bij woningtype A ligt ook hier de bovenste laag terug ten behoeve van een dakterras. De woningen zijn gelegen rondom een toentertijd halfopen binnentuin waarin in de jaren 60 nog vier tweelaagse bouwblokken zijn gebouwd.

Wat vooral opvalt aan deze blokken zijn de kopgevels met hun expressieve betonstructuur. Deze zijn gelukkig nog in redelijk originele staat. Dat geldt zeker niet voor andere opvallende gevelelementen zoals de door beton omkaderde raampartijen en de balkons. De veelal zeer fijnzinnige indeling van de houten kozijnen is gewijzigd in een ordinaire indeling van aluminium kozijnen. De originele balkonafscheidingen bestonden uit een afwisseling van gesloten, open en halfopen betonpanelen met ingegoten versiering. Deze zijn helaas vervangen door een vlak plaatmateriaal in een grotere maat. Het resultaat is een veel geslotener en qua maatvoering veel minder subtiel geheel.

Architecten: G. Arendzen, H.C. de Bruin