Bibliotheek Neude
Bibliotheek Neude is gehuisvest in het voormalige hoofdpostkantoor in Utrecht. In plaats van brieven verzenden en pakketjes ophalen, kunnen bezoekers nu dwalen over de verdiepingen met boeken en studieplekken. En, zich vergapen aan het uitzicht over de stad.
Het Rijksmonument is vooral bekend door de ontvangsthal. De ritmiek van het parabolische plafond, de geglazuurde gele stenen en de robuuste ornamenten. “Deze entree was de enige plek die publiek toegankelijk was. Maar om de hal heen lag nog 8.000 vierkante meter bedrijfsvloer. Dat fascineert. Zo veel verborgen ruimte midden in de stad”, vertelt architect van de bibliotheek Bart Kellerhuis van Zecc, die ook verantwoordelijk is voor het interieur.
Architect Frederik Vermeesch van Rijnboutt nam in opdracht van a.s.r. real estate, eigenaar van het gebouw, de herbestemming van het bijna 100 jaar oude gebouw voor zijn rekening. De verbouwing van het casco en de uitbreiding aan de Oudegracht. Vermeesch: “De opgave voor ons was om een verbinding te creëren met de stad. Het gebouw te ontsluiten en te openen naar de omgeving.”
Royale ontvangst
Bezoekers worden in de monumentale hal van Joseph Crouwel ontvangen. Kellerhuis: “Dit is een entreezone zoals je die in Nederland bijna niet vindt. De kunst was om ingetogen om te gaan met de inrichting. De aanwezige kwaliteit laten spreken. Een startpunt te creëren om de bibliotheek te verkennen. In een uitnodigende huiskamer waar jong, oud, studenten en werkenden elkaar ontmoeten. Op deze plek treffen historie en 21e eeuw elkaar. Met intieme nissen, grote raampartijen, glas-in-loodwerk en moderne kunst. Een culturele samensmelting in het hart van de stad.”
Op de tweede verdieping bevindt zich een extra ontvangst, de servicebalie. De route hiernaartoe is transparant, ruimtelijk en dynamisch.
Contact met de Oudegracht
“Op tweede etage bestrijkt de bibliotheek het hele perceeloppervlak. Ook het voormalige expeditiehof waar volume is toegevoegd om de brasserie en het auditorium onder te brengen”, vertelt Vermeesch. Ingebed tussen de vleugels van het oorspronkelijke postkantoor bieden de brasserie en het auditorium uitzicht over de Oudegracht én op de ornamentiek van de monumentale trappenhuizen. Vermeesch: “Deze zijn nog steeds in gebruik. Door de zijramen van de brasserie zijn de trappenhuizen en verborgen ornamenten zichtbaar. Je kunt de druppels bijna aanraken.” Net als het winkelend publiek dat onder je voeten voorbij loopt.
Panorama Utrecht
De connectie met de stad lijkt als vanzelfsprekend in de architectuur verweven. Maar dat was niet altijd zo. Kellerhuis: “Het postkantoor was in zichzelf gekeerd. Met de hal als centraal punt en nissen in de rondgangen die in verbinding staan met het hart van het gebouw. Die inherente kwaliteit is behouden. De heldere opzet van de plattegronden aangehouden. We hebben het zelfs versterkt, de oriëntatie benut.” Door nieuwe doorzichten ontstaat overzicht. Terwijl extra doorgangen tussen de leeszalen een natuurlijke omloop creëren met telkens een ander panoramisch uitzicht over de historische binnenstad.
Sfeer op zolder
Zelfs de ‘zolder’ kenmerkt zich door openheid. De kapverdieping is een volwaardig onderdeel van de bibliotheek. Op de plek waar centralistes mensen met elkaar verbonden, is nu ruimte voor ontmoeting. Ook hier treft de bibliotheek de stad. Komen kennis en studie samen en wisselen oud en nieuw elkaar af. “Tijdens het strippen van het gebouw werd de afwerking van de kap zichtbaar. Dat wilden we tonen”, zegt Kellerhuis. “Nu zijn de spanten sfeermakers.” Originele elementen die met de nieuwe dakvensters het uitzicht en interieur omkaderen en in perspectief plaatsen.
Keramische vinnen aan de Oudegracht
Aan de zijde van de Oudegracht gaat Bibliotheek Neude de relatie aan met de historische en energieke stadsomgeving. Waar ooit het logistieke hart van het postkantoor gevestigd was, voegde ontwerpstudio Rijnboutt het nieuwe culturele centrum toe. In de brasserie aan de gracht worden mensen ontvangen terwijl het auditorium ruimte biedt voor voorstellingen. Niet onttrokken aan het oog, maar duidelijk zichtbaar vanaf de straat én omkadert door keramische vinnen. Deze gevelelementen zijn door het architectenbureau met Koninklijke Tichelaar ontworpen.
De expressieve gevel van het auditorium voegt zich naar het historische weefsel van de stad. “Dat is de kracht van ons keramiek”, legt Jan Kok van Koninklijke Tichelaar uit. “Het is levendigheid en heeft kleurschakeringen waardoor je iedere keer andere nuances ziet. Daarnaast zijn de elementen niet vormvast. De combinatie van het handvormkarakter en glazuur is typerend voor ons keramiek.” Eigenlijk is het net als bij smaragd. Zoals de waarde van deze edelsteen afhankelijk is van de inclusies, verrijken de onvolkomenheden het keramische materiaal. Of, in de woorden van Kok: “Ze voegen een dimensie toe. Maken de gevel spannend en chique.”
Co-creatie
Keramiek is echter geen eenvoudig materiaal om te verwerken. “Rijnboutt benaderde ons in 2016 om met hen deze keramische gevel te ontwikkelen. Saint Helens Place in Londen vormde de inspiratiebron.” Net als het postkantoor, staat het gebouw van The Leathersellers’ Company in een historische omgeving waar nieuw en oud moeten samenkomen. “Samen maakten we de eerste schetsen en verkenden we de mogelijkheden”, zegt Kok over het co-creatieproces. “Eerst de kleur. Deze is afgestemd op de tint van de dakpannen van het voormalige postkantoor. Vervolgens onderzochten we de maakbaarheid van de vormen. Later werden deze voorzien van de verschillende glazuurrecepturen, om vervolgens tot de juiste keuze te komen. Zeker voor de gevel aan de Oudegracht was dat belangrijk. De vinnen hebben scherpe hoeken. En … hoe scherper de hoek, des te moeilijker het maakproces is. Er wordt namelijk spanning gebracht in een materiaal met een heel eigen wil.”
Bakproces
Kok legt uit dat voor ieder project en element Koninklijke Tichelaar de receptuur van de klei aanpast en - in het verlengde daarvan - ook het bakproces. “De klei die we hier gebruikten heeft een relatief hoge plasticiteit om het handvormkarakter te accentueren. Dat komt de levendigheid van het glazuur ten goede. Vervolgens zijn de modules voor Bibliotheek Neude gedroogd en gebakken. In dit geval - voor deze receptuur - bedroeg de temperatuur in de kastovens tussen 1100 en 1150 °C.” Ter vergelijking: voor porseleinklei (1300 °C) ligt deze temperatuur hoger dan voor aardewerk (1050 °C).
Techniek en esthetiek
Daarna is een glazuurlaag aangebracht en werden de elementen nogmaals gebakken onder een temperatuur van 1080 tot 1090 °C. Kok: “De periodieke ovens spelen hierin een belangrijke rol. Ze stellen ons in staat stelt om de temperaturen en stookcurves te variëren. Daarnaast is de ovenatmosfeer van wezenlijk van belang omdat deze bepaalt hoe de glazuurreceptuur zich tijdens het bakproces gedraagt.”
Gevraagd naar de reden achter het tweevoudige bakproces, zegt Kok: “Aan het vervaardigen en verwerken van ons product worden hoge technische eisen gesteld. De glazuurlaag heeft een heel ander doel, puur esthetisch. Het is een bewuste keuze om techniek en esthetiek tijdens de vervaardiging te scheiden. ”
Project partners
Name
Zecc ArchitectenArchitecture
Company Type
ArchitectureArchitecture
Other
ArchitectureName
RijnbouttArchitecture
Company Type
ArchitectureArchitecture
Other
ArchitectureName
Kees HummelPhotographer
Company Type
PhotographerPhotography
Other
PhotographyRelated projects
No results found
Did your company worked on this project? Go to the Public page and list yourself as a project partner to access your company only page
Which project partner should receive your project listing request?
Document generator
Thank you for using the document generator again! Click the button to start a free trial period of 5 documents.
Document generator
Your trial period has been expired. Please contact info@galleo.co.
Click the +Favorite button to add this project to your personal favorites