Havenkwartier

Het is tien jaar geleden. In Zutphen ligt het industrieterrein achter het station er grauw en grijs bij. “Een terrein met Oost-Europese allure”, zei de CvdK van de provincie Gelderland ooit tijdens een ballonvlucht. De landbouwgroothandel wilde vertrekken, het spoorweg emplacement oogde rommelig en de woonwijk bood een troosteloze aanblik. Geen plek om aangenaam te vertoeven, ondanks dat het gebied – direct gelegen aan de IJssel en nabij het stadscentrum – veel potentie had. Hoe anders is dat anno 2017. Noorderhaven is opgebloeid. Hippe eetgelegenheden, een nieuw stratenplan en huizen met uitzicht op de rivier en getransformeerde panden hebben het gebied een heel nieuw gezicht gegeven. Wat opvalt als je als bezoeker de nieuwe wijk vanaf het station of via de tunnel benadert, is de bijna natuurlijke combinatie van oud en nieuw, hout en baksteen, industrie en wonen én lucht en water. Het nieuwe stratenplan leidt naar de IJssel waar de oude haven weer toegankelijk is gemaakt en het aangenaam vertoeven is. De oude industriële panden en nieuwe naastgelegen woningen vormen een palet zoals je dat ook in oude binnensteden tegenkomt. En – dat zie je niet vaak – er staat een parkeergarage die toegankelijk oogt en harmonieert met de omgeving. Eerste plannen In het getransformeerde Pakhuis, nu een bedrijfsverzamelgebouw, spreekt Bouwkwaliteit in de Praktijk met wethouder Oege Bosch en de gebiedsmanager namens de gemeente Zutphen Edwin Koning. “De eerste plannen om het terrein te transformeren dateren uit de jaren ’80. Reesink (de landbouw- en gereedschappengroothandel) had aangekondigd weg te willen, maar de tijd om het terrein opnieuw te ontwikkelen was nog niet rijp, mede omdat er toen weinig geld beschikbaar was.” Helemaal in de ijskast belandden de ideeën v echter nooit. Wat volgde waren jaren waarin gekeken werd naar de mogelijkheden. “Duidelijk was dat we voor de zware industrie – die er al zat – ruimte wilden behouden, net als voor de maakindustrie en kleinere bedrijven. Maar het bedrijventerrein net achter het station bood veel meer mogelijkheden. Ten eerste omdat het prachtig gelegen is aan de rivier, maar ook omdat het op loopafstand is van het stadscentrum. Door hier Noorderhaven – een mix van wonen, werken en recreëren – te realiseren wilden we de stad nieuwe allure geven.” Toekomstvisie Dat klinkt eenvoudig, maar er moest letterlijk veel water door de IJssel stromen, voordat die toekomstvisie echt gestalte kreeg. Koning: “De ontsluiting was een punt van aandacht.” Bijvoorbeeld rond het spoor. Er was een onderdoorgang langs de IJssel, maar met hoog water was die onbegaanbaar. En de spoorwegovergang zorgde ook voor de nodige hoofdbrekens omdat deze 6 sporen telt waardoor de bomen vaak dicht zaten. En aan de noordzijde was het evenmin goed geregeld, omdat het vaak zware verkeer richting Deventer en de A1 door een woonwijk reed. “Met name over de toegankelijkheid is veel nagedacht. De provincie toonde zich bereid om de provinciale weg aan te passen zodat het verkeer uit noordelijke richting in betere banen wordt geleid. Maar de toegang vanuit het zuiden en de stad veroorzaakte hoofdbrekens. Eerst werd gekeken of er mogelijkheden waren om de auto’s bij de oude overgang onder het spoor door te leiden, maar door de nabijgelegen gracht was dat moeilijk. Bovendien moest het verkeer dan nog door de stad rijden.” Toen echter duidelijk werd dat er direct naast de IJssel een tunnel gerealiseerd kon worden, konden de plannen voor Noorderhaven verder uitgewerkt worden. Transformatie Toen Reesink rond 2007 vertrok, kregen de herinrichtingplannen vorm. Dat lijkt niet zo lang geleden, maar wie Noorderhaven nu bezoekt zal denken dat de plannen van recentere datum zijn. Transformatie van gebouwen was destijds namelijk nog geen hot item. “De ratjetoe aan panden maakte het moeilijk om de schoonheid van het Reesinkterrein te ontdekken”, erkent ook Bosch. “Het eerste idee was daarom om alles af te breken. Geen enkel pand had een monumentale status, dus waren er geen belemmeringen. Na een inventarisatie bleken er toch drie gebouwen die het bewaren waard waren: Het Pakhuis, de Broodfabriek en het (landbouw)Koelhuis van architect Wattjes.” Deze laatste is voor het symbolische bedrag van € 777,77 verkocht aan de huidige exploitant die er een podium creëerde voor culturele en zakelijke evenementen. In de broodfabriek kwam de Driekant, een biologische bakkerij, lunchroom én opleidingscentrum. En samen met Het Pakhuis vormen de panden nu het historische anker van de nieuwe wijk. Nieuwe woonomgeving Wat Noorderhaven daarnaast bijzonder maakt is dat er ruimte wordt geboden aan diverse woonvormen. “Ongeveer een vijfde van de woningen is sociale woningbouw. Daarnaast zijn er eengezinswoningen, ruimte voor een antroposofische leefgemeenschap en langs de IJssel en de haven verrijzen luxe appartementengebouwen.” Dat zal voor menige gemeente niet zo bijzonder klinken, maar Zutphen is geen rijke stad en deze visie vergde lef. Bosch: “We wilden een breed palet aan woningen aanbieden, dus ook voor mensen die wat meer te besteden hebben. Daarnaast was het onze ambitie om de bedrijvigheid te stimuleren. De politiek heeft echt haar nek uitgestoken om dit mogelijk te maken. Nu plukken we daar de vruchten van, want het gebied heeft een heel nieuwe dynamiek gekregen. En die wordt de komende jaren nog verder versterkt door ‘Rivier in de stad’, een plan om de Zutphense binnenstad, de IJssel en De Hoven met elkaar te verbinden en een mooie én (water)veilige stad te realiseren met volop ruimte voor recreatie en toerisme.”