Museum Arnhem

Museum Arnhem is sinds de sluiting eind 2017 grondig getransformeerd. Een goed en eigentijds onderkomen voor het museum is een lang gekoesterde wens. De renovatie en uitbreiding was nodig omdat het museumgebouw niet meer voldeed aan de eisen voor een modern museum. Als eigenaar van het gebouw is Gemeente Arnhem opdrachtgever van de verbouwing. Uit een eerste aanbestedingstraject bleek dat het budget niet afdoende was, waarna de begroting noodgedwongen moest worden verhoogd en een nieuwe aanbesteding volgde. In 2020 is de bouw van het museum gestart door aannemer Rots Bouw BV uit Aalten.

Ontwerp

Het ontwerp van het vernieuwde Museum Arnhem is van Benthem Crouwel Architects uit Amsterdam. Bekend van onder meer: het Stedelijk Museum Amsterdam, Anne Frank Huis en het vernieuwde station Rotterdam Centraal. De renovatie en uitbreiding van Museum Arnhem integreert kunst en natuur naadloos. Het ontwerp benadrukt de unieke ligging van het museum en de karakteristieke kwaliteiten van het gebouw. Het ontwerp is gebaseerd op de modellenstudie voor de uitbreiding van Karres en Brands. Het landschap speelt een sleutelrol in de museumbeleving. De zalen zijn eenvoudig en rustig en creëren optimale omstandigheden om van de kunstwerken te genieten. Museum Arnhem werd door veel bezoekers gewaardeerd door het uitzicht vanuit de Rijnzaal. Dat vergezicht is teruggebracht en er zijn extra uitkijkplekken aan toegevoegd. De ruimtes met kunst worden in het nieuwe ontwerp afgewisseld met panoramische uitzichten op de Rijn en Betuwe. Met de uitbreiding van de nieuwbouw is ruim 1.100m2 expositie- en publieksruimte gerealiseerd bovenop de 1.350 m2 in het monument. Het museum beschikt nu over 1.935 m2 ‘state-of-the-art’ expositieruimtes. Een toename van ruim 550 m2 ten opzichte van voor de vernieuwing. De nieuwe vleugel steekt vijftien meter uit over de stuwwal en is een ware blikvanger: op de gevel prijken 82.000 unieke door Koninklijke Tichelaar met de hand vervaardigde tegels. Het kleurverloop van de gevel - van ijsblauw naar aardse tinten - symboliseert de locatie van het museum op de door een gletsjer ontstane stuwwal.

De riante nieuwbouw heeft een bijzonder kenmerk: een openbaar amfitheater met een grote tribune, waardoor bezoekers ook zonder museumticket kunnen genieten van het uitzicht en de tuin.

Uitschuiven ‘cliffhanger’

Het nieuwe deel van het museum dat boven de stuwwal zweeft biedt een spectaculaire blik op de 4 stad en het omliggende landschap. Een cliffhanger die uniek is voor Nederland. De techniek die Rots Bouw BV heeft moeten toepassen om het gebouw ‘uit te schuiven’ is minstens zo spectaculair en wordt vooral toegepast bij het bouwen van bruggen. Hierdoor kon de stuwwal onder het gebouw ongemoeid worden gelaten. Tijdens het uitschuiven werd het gebouw als het ware gelanceerd vanaf een soort glijbaan. Het gebouw woog bij het verplaatsen destijds ca. 750 ton en werd over een lengte van 15 meter centimeter voor centimeter Historische koepel als entree De koepel heeft in het nieuwe ontwerp zijn oorspronkelijke, ruimtelijke karakter terug waarmee het ontwerp van Cornelis Outshoorn uit 1873 in al zijn oude glorie is hersteld. Voor Arnhemmers een zeer geliefd herkenningspunt van Museum Arnhem. Vanaf de heropening is dit de centrale ontmoetingsplek van het museum en huisvest Café Pierre, vernoemd naar de populaire voormalige museumdirecteur Pierre Janssen (1926-2007), en Winkel Museum Arnhem op de begane grond. Op de bovenverdieping van de koepel komt Studio Museum Arnhem: een vrij toegankelijke activiteiten en evenementenruimte. Tijdens de renovatie van de koepel zijn enkele historische elementen hersteld. Zo zijn alle ramen en openslaande deuren naar de tuin in de koepel teruggebracht naar de originele architectuur. Daarvan waren er in de loop der tijd verschillende dichtgemetseld om ruimte te geven aan kunstwerken. Via de vensters stroomt het licht nu weer binnen. Ook zijn de rijkelijk versierde gietijzeren kolommen op de begane grond en de eerste verdieping weer zichtbaar, deze waren jarenlang aan het oog onttrokken.

Interieur architectenbureau Studio Modijefsky uit Amsterdam heeft de koepel getransformeerd tot een warme en toegankelijke ontvangstruimte. Daarbij heeft Studio Modijefsky de oorspronkelijke architectuur van de koepel als uitgangspunt genomen en zich laten inspireren door het verleden van het gebouw en de kunstcollectie van het museum. De spiegels, meubelstukken en lichtelementen vormen een compositie waarin nieuwe perspectieven worden gesuggereerd en magisch realisme een belangrijke inspiratie vormde. De gietijzeren kolommen dienen als basis waaromheen de verschillende interieur elementen zich vormen. Het café, de entree, de zitelementen en de displays van de winkel hebben elk hun eigen materialisatie en vormentaal die samen een onderscheidend karakter geven aan deze monumentale ruimte. Het meest in het oog springend is de op maat gemaakte kroonluchter die vanuit de nok van de koepel 18 meter naar beneden hangt. De lichtbogen van de kroonluchter hebben de vorm van het silhouet van de koepel en ramen en spiegelen als het ware de architectuur ondersteboven de ruimte in.

Depot

Nieuw is dat het depot voor de collectie van Museum Arnhem en de archeologie van gemeente Arnhem een plek krijgen onder de nieuwe vleugel. De collectie van Museum Arnhem bevat ruim 25.000 objecten Duurzaam Ook is het museumgebouw duurzamer geworden. Doordat de bestaande warmtekoudeopslag in de grond is gerevitaliseerd en er warmtepompen zijn aangelegd is het museum volledig van het gas af. Ook is het nieuwe museumgebouw goed geïsoleerd, met extra steun van Provincie Gelderland voor het rijksmonumentale deel. Het dak van de nieuwe tentoonstellingsvleugel wordt bovendien gebruikt voor zonnepanelen.

Tuin Museum Arnhem

De tuin van Museum Arnhem heeft een complete make-over gekregen. Wanneer Museum Arnhem opent, krijgt de stad er direct een volledig vernieuwde en vrij toegankelijke tuin bij. Naar ontwerp van Karres en Brands is de voormalige beeldentuin van het museum flink aangepakt. Rondom het museum, met zijn unieke ligging op de stuwwal, komt gastvrij groen, waar tijdens openingstijden van het museum iedereen welkom is. Het tuinontwerp is eigentijds en sluit aan bij de oude parkstructuur die er ooit was voor de hele stuwwal: met slingerende paden, waardoor je als wandelaar nooit wist wat er na de bocht zou komen en je telkens werd verrast. Gemeente Arnhem werkt samen met Karres en Brands aan het (groot) onderhoud van de gehele stuwwal. Museum Arnhem beschikt over een internationale collectie beelden van hoog niveau. De herindeling van de museumtuin volgens het ontwerp van Karres en Brands bood een mooie gelegenheid om beelden en hun positie in de beeldentuin geheel opnieuw te overwegen. Door het verdwijnen van het oude restaurant-paviljoen dat de tuin doormidden sneed, is de ruimtebeleving sterk veranderd. Vroeger waren de verschillende beelden min of meer gelijkmatig over de tuin verdeeld. In de nieuwe tuin is verdeling en positionering radicaal anders. Leidraad hierbij waren enkele duidelijke thema’s. Vrijwel alle beelden zijn speciaal voor de gelegenheid gerestaureerd, en sommige werken die jarenlang in de opslag stonden, zijn erbij betrokken. De Doesburgse kunstenaar Monika Dahlberg kreeg de opdracht een nieuw werk aan de tuin toe te voegen. Het 3,5 meter hoge beeld Asis Rafiki (Zonnevriend) dat Dahlberg maakte staat bij de ingang van de tuin. In de nieuwe opstelling zijn nu vier groepen te onderscheiden. De eerste betreft de grotere beelden die een blikvanger in de tuin zijn. Het betreft veelal sculpturen die verworven zijn naar aanleiding van de internationale Sonsbeektentoonstellingen. Ze hebben grote autonome zeggingskracht en aantrekkingskracht, zoals de beelden van Alighiero Boetti, Marc Quinn en Rebecca Horn. Samen met Borstentros van Maria Roosen en het nieuwe Asis Rafiki van Dahlberg bevragen ze kwesties van mannelijkheid en vrouwelijkheid. En alleen al daarom passen ze goed bij de collectie van het museum, waarin feministische identiteit al decennia de belangrijkste leidraad is. Deze voor Museum Arnhem beeldbepalende werken hebben in de tuin een zelfstandige, autonome positie gekregen.