Huize Het Oosten

In Huize Het Oosten in Bilthoven wonen en werken oudere vrijmetselaars en mensen die daar affiniteit mee hebben. De eigenaar wilde nieuwbouw met een hoofdrol voor de buitenruimte. “De ultradunne balkons zijn duurzaam en je zit bij huis eigenlijk in het park”, zegt architect Maaike Westinga van TenBrasWestinga uit Amersfoort. De balkons wonnen de Betonprijs 2013 Woningbouw. 

Oorspronkelijk was Huize Het Oosten voor oude vrijmetselaars die terugkwamen uit ‘De Oost’, vandaar de naam. Het gebouw dat nu gesloopt is had appartementjes van 28 en 40 m2, te klein voor de ouderen van nu. Bovendien splitste het oude haakvormige gebouw het park rond Huize Het Oosten in twee delen. De nieuwbouw bestaat uit 55 moderne serviceappartementen, verdeeld over  twee bouwvolumes: de Jan Lievens en de Judith Leyster, genoemd naar meesterschilders. “Ons uitgangspunt was wonen tussen het groen. We wilden een soort veranda’s als referentie aan Indië”, zegt Westinga. “De roos en de acacia zijn belangrijk voor de vrijmetselarij en daar hebben we rekening mee gehouden. We hebben bijvoorbeeld een geperforeerde staalplaat met art punch in de vorm van een roos op de zonwering geplaatst”.

De doelgroep stelde volgens de architect geen extra eisen aan het ontwerp. Maar er zijn wel meerdere ontmoetingsplaatsen in Huize Het Oosten, waaronder een soort tempel, de maçonnieke ruimte, waar de loges van de vrijmetselaars uit Bilthoven elkaar ontmoeten. De opdrachtgever gaf Westinga alle ruimte. Constructeur Pieters Bouwtechniek uit Haarlem kwam op het idee van de ultradunne balkons. Hij werkte eerder bij een project in Delft met producten van het Deense HiCon. De balkons zijn met 8,5 cm veel dunner dan traditionele balkons en bovendien eenvoudig te bevestigen. Het gebruikte materiaal is extreem duurzaam, de balkons kunnen zeker een eeuw mee.

CRC

Het basismateriaal van de balkons is Compact Reinforced Composite (CRC), een betonmortelsoort met staalvezels wat het tot een taai materiaal maakt en waar weinig wapening voor nodig is. “De balkons hebben een nadrukkelijke rol in het ontwerp en creëren een horizontaal lijnenspel. De dunne constructie benadrukt dat idee. We moesten wel vooraf precies de plek van de boorgaten berekenen, want je kunt er niet in boren. Het is een soort dikke yoghurt en door de staalvezels heb je geen dikke wapening nodig. De berekening voor de balustrade en de zonwering kwam dus erg nauwkeurig. Bij het ene gebouw staan de balkons haaks op het gebouw, bij de andere zijn ze zigzaggend met een schuine aansluiting, een precisiemeetwerk. Wij wilden een afschot van het balkon en we wilden niet meer dan 2 cm verschil tussen binnen en buiten. Dat was geen probleem”, vertelt Westinga.

De balkons zijn nu opgehangen tegen het gebouw. “Eerst wilden we met isokorven werken, maar de aannemer wilde liever aangestorte nokken.” De aannemer moest wel strak plannen, omdat het materiaal in delen uit Denemarken kwam en meteen verwerkt moest worden. “Dat leverde extra druk op. De producent is langs geweest om met de aannemer de zaken door te nemen.” Inmiddels heeft de Deense producent samenwerking gezocht met een Nederlands bedrijf. Dat betekent dat bij een volgend project het materiaal uit Nederland kan komen en niet meer uit Denemarken verscheept hoeft te worden.

Kwaliteit

De architect ziet alleen maar voordelen van de ultradunne balkons. Westinga heeft zich laten overtuigen van de kwaliteit van het materiaal. “Pieters heeft een aantal testen uitgevoerd, bijvoorbeeld een balkon vol gezet met zandzakken om doorbuiging te meten. Ons uitgangspunt is dat het veilig moet voelen en niet mag bewegen, zeker niet als een oudere bewoner zijn balkon op stapt.” De zandzakkentest bewees dat het materiaal stijf genoeg is.

Er waren geen extra eisen aan de omheining van de balkons. “De balustrade hebben we zelf ontworpen. Deze bestaat uit omgekeerde hoekprofielen en een omlijsting van staal, met daartussen doorvalveilig glas”, aldus Westinga. Wie op zijn balkon staat, krijgt zo toch het gevoel midden in het park zijn. Van een afstandje ziet het er - mede door de dunne balkons - ook zo uit.

“We willen deze techniek zeker vaker gaan gebruiken. We weten nu waar we op moeten letten. Gelukkig hadden we een opdrachtgever die duurzaamheid belangrijk vond. Huize Het Oosten nam deel aan het koploperproject van de provincie Utrecht, een project voor de promotie van maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid. Dat rechtvaardigde ook de extra investering. Je gebruikt minder materiaal en door de samenstelling schijnt het ook onderhoudsvriendelijk te zijn. Maar dat moet nog blijken.”

Hoe veel meer geld deze balkons hebben gekost kan Westinga niet precies zeggen. Omdat het lichter is en minder materiaal vergt, kon zij op andere delen besparen. Bijvoorbeeld op wapening en het waterdicht maken. Bovendien was er een strakke planning en in twee maanden tijd waren alle delen uit Denemarken overgebracht en aangebracht. “Het resultaat is fantastisch. Je zit buiten in het geweldige park, met centraal de mooie rode beuk. Je hebt helemaal niet het idee dat je tussen ouderenwoningen zit”, besluit Westinga.