GAK gebouw Amsterdam

De Nieuwe Zakelijkheid is een architectuurstroming die de laatste jaren steeds meer waardering krijgt. Halverwege de 20e eeuw deed deze stroming die ook de naam Het Nieuwe Bouwen meekreeg in Nederland haar intrede. Het Groothandelsgebouw van Hugh Maaskant is een voorbeeld van een gebouw waarbij de architect beïnvloed was door Amerikaanse stromingen, maar ook het GAK-gebouw in Amsterdam. Benjamin Merkelbach was in 1927 een van de oprichters van ‘De 8’ en de geestelijk vader van het grote kantoor dat tussen 1957 en 1960 in Bos en Lommer verrees. De meningen over het GAK-gebouw liepen de afgelopen jaren uiteen, weet Bart Kellerhuis van ZECC architecten, die de plint een nieuwe invulling gaf en nu betrokken is bij de transformatie van het middendeel. “Het pand stond op de nominatie om gesloopt te worden. Gelukkig is dat niet gebeurd. Een gebouw als deze vertegenwoordigd een tijdgeest en is zeker niet achteloos ontworpen. In de details – zoals de vlakverdeling in de gevels – zie je dat terug. Maar ook in het verspringen van de vleugels. Sta je in het middelste deel, dan kijk je langs de gevel en is er een wijds uitzicht.” Hoe snel het tij zich keert, blijkt als hij verder praat. “Inmiddels staat het Gak-gebouw op de nominatie om een Rijksmonument te worden. Bij de herbestemming waren de kaders daardoor soms nog onduidelijk; ondanks dat het nog geen monumentale status heeft, werd het wel zo behandeld.” Enorm Het vloeroppervlakoppervlak van 40.000 m2 bood in het verleden plaats aan 2650 medewerkers. “Het is een enorm gebouw en daarom werd het voor de renovatie in drie delen opgesplitst: 2 vleugels en het middendeel. In de vleugels zijn de afgelopen jaren koopstudio’s gekomen, maar het middelste deel had nog geen duidelijke invulling.” De plattegrond van het gebouw was daar mede debet aan. “Het middeldeel is erg diep waardoor de effectief bruikbare vierkante meters beperkt zijn. Daarnaast moest het kenmerkende atrium behouden blijven. Net als de oorspronkelijke structuur.” Kellerhuis legt uit dat transformatie naar een appartementencomplex daardoor lastiger werd. “Welk concept leent zich voor een gebouw met deze diepte? Verschillende concepten, zoals co-living, passeerden de revue. Uiteindelijk bleek een hotelinvulling de beste invulling voor het gebouw. Zeker omdat het een combinatie wordt van short en long stay en er veel differentiatie is in de kamers. Op de bovenste vloer komen bijvoorbeeld dubbellaags penthouses met toegang tot het dakterras. Deze lenen zich prima voor een langer verblijf.” Karakter De kern van het gebouw, waar vroeger de roltrappen zaten, behoudt haar karakter doordat ZECC trappen ontwierp die dezelfde hellingshoek hebben én refereren aan de roltrappen die er ooit zaten. “Het idee van Merkelbach was om in het gebouw de stad terug te laten komen door pleinen en straten te creëren. Die grondgedachte heeft het straks bij de oplevering (verwachting eind 2019) nog steeds. En ook de structuur waarbij de vides de ontsluiting vormen naar de kamers/appartementen konden we behouden.” Andere elementen zullen straks helaas onzichtbaar zijn. Kellerhuis: “Zoals de betonnen vloeren. Dit gebouw ademt de vernieuwingsgeest van net na de oorlog en is geïnspireerd op de Amerikaanse architectuur. Het is een staalconstructie met betonnen cassettevloeren. Echter, de dunste delen van de vloeren meten slechts 7 centimeter en constructief is het heel delicaat. Een deel van de vloeren is vervangen, anderen behouden, maar de details van de betonnen vloeren zijn straks aan het zicht onttrokken omdat we verstevigende maatregelen moesten treffen in verband met de veiligheidseisen.” Gevel Voor de renovatie van de gevel werd Wessel de Jonge ingeschakeld. “Wessel was al betrokken bij de renovatie van de vleugels en zijn kennis was onontbeerlijk. Bovendien moest de gevel – ondanks het opknippen in drie bouwdelen – een geheel uitstralen.” Aan de zijde van de A10 zijn tijdens de eerste renovatiefase aluminium gevels geplaatst en die lijn wordt ook in het middendeel doorgetrokken. Direct achter deze gevel bevindt zich een bufferzone om de geluidsbelasting op te vangen. De parkkant kreeg echter een nieuwe stalen gevel. “Deze zaten oorspronkelijk ook in het GAK-gebouw, maar verkeerden in te slechte staat om te renoveren en daarnaast voldeden ze niet aan de huidige energetische eisen.” Ondanks het respect dat de architecten toonden naar het oorspronkelijke ontwerp zal de nauwlettende kijker wel een paar verschillen zien tussen de oude en nieuwe gevel. “Aan de parkzijde zat om-en-om een vide in de kantoren. Hier bevonden zich de bijeenkomstruimtes. Wij hebben de vloeren doorgetrokken en de vides verwijderd, maar de vlakverdeling in de gevel verwijst nog naar de oorspronkelijke plattegrond.” Een opvallende verandering aan de buitenzijde is de schoorsteen. “Wij vervangen dit massieve deel door een glazen schoorsteen. Dat zorgt voor meer licht in het gebouw, maar – dat vonden we ook belangrijk – dan laat het gebouw ook tekenen van vernieuwing zien.” Plint als ontmoetingsplaats In opdracht van De Amsterdamse Compagnie werkte Zecc Architecten aan de herbestemming van de plint van het voormalig GAK-gebouw. “De plint wordt als er straks ook een restaurant gevestigd is een belangrijke ontmoetingsplaats. Verder is er ruimte gecreëerd voor een uiteenlopend programma, met een fietsenstalling, horeca, sportgelegenheid en de hotelreceptie. In het ontwerp zijn de onderste twee lagen ruimtelijk met elkaar verbonden door het wegnemen van grote vloervelden. De ruwe staalconstructie maken we zichtbaar en via de grote vides treedt daglicht tot diep in het gebouw. De hoofdentree van de bovengelegen woningen wordt ruimtelijk onderdeel van deze plint.”